All that Interesting’de yer alan habere göre, 4.000 yıllık geçmişe sahip kil tabletler, kayıp Kenan dili hakkında yeni bilgiler sunuyor. Yaklaşık 30 sene önce, Birinci Körfez Savaşı esnasında, Irak’ta iki kil tablet keşfedilmişti. Tabletler, en nihayetinde bir şekilde Amerika’da bir koleksiyona dahil edilmişti. İki akademisyenin dikkatini çektikleri 2016 yılına dek herhangi bir çalışmaya konu olmamışlar ve neredeyse var oldukları bile unutulmuştu.
Başta tabletler hakkında oldukça az şey bilinmekteydi. Ancak Manfred Krebernik ve Andrew R. George ikilisi parçalar üzerinde büyük bir titizlikle çalıştı. Araştırmalarına başladıktan kısa bir süre sonra inanılmaz bir gerçeğin farkına vardılar: Tabletler, Kenan dillerinin yüzyıllardır kayıp bir üyesi olan ve kadim İbranice ile çarpıcı benzerlikler taşıyan Amoriceden çeviriler içeriyordu.
Amoriler (Amurrular) aslen günümüzde Suriye, İsrail ve Ürdün sınırları içinde bulunan Kenan kökenli bir halk olarak biliniyor. Amoriler, zamanla Antik Mezopotamya’nın Akada, Aramice ve İbranice gibi daha popüler dilleri tarafından gölgede bırakılarak unutulacak olan kendilerine ait bir dili konuşmaktaydı. Yaklaşık 4.000 yaşında olduğu düşünülen tabletlerin keşfine dek bu dile ilişkin bilgiler son derece kısıtlıydı ve hatta varlığına dair bir kanıt yoktu. Amoriceye dair sunduğu veriler sözcüklerle sınırlı kalmayıp bütünüyle cümleler ve deyişler barındıran tabletler, bu dili daha iyi anlamamızı sağlayacak zengin bir içerik sunuyor.
İkili bu konu hakkında şunları söyledi:
“Amoriceye dair bilgimiz öylesine acınası hâldeydi ki bazı uzmanlar böyle bir dilin varlığından dahi şüphe duyuyordu. Bu tabletler dilin ahenkli, tahmin edilebilir bir telaffuza sahip olduğunu ve Akadcadan tamamıyla farklı olduğunu göstererek bu şüphelere bir son veriyor.”
Rosetta Taşı gibi Amorice tabletler de kelimelerin ve deyimlerin karşılaştırmalı bir çevirisini içeriyor. Araştırmacılar, tabletlerdeki iki dilden birinin Akadca olduğunu tespit etti. Bu bölge ve döneme ait metinlerin çoğu Akad dilinde yazıldığından, bilim insanları ikinci dildeki cümleleri çözmeye çalışacak kadar bu dile aşinaydılar.
Başta Kenan kökenli bu gizemli dili tanımlamakta zorlansalar da bunun Aramice ve İbraniceyi de çatısı altında bulunduran Batı Sami dillerinden biri olduğunu belirleyebildiler. Araştırmacılar, bu dilin yapısı ve gramerini incelemekle harcadıkları uzun yıllar ve sahip oldukları diğer birkaç örnekle elde ettikleri verileri karşılaştırmalarının ardından bunun Amorice olduğunda karar kıldılar.
Araştırmacılar, bu tabletlerin, Akadca konuşan Babil katiplerinin “entelektüel merakından kaynaklanmış doğaçlama bir egzersiz” olduğunu düşünüyor. Tel Aviv Üniversitesi’nde Asuroloji profesörü olan Yoram Cohen gibi bazı akademisyenler tabletlerin Amorice öğrenmek isteyen ve ana dili Akadca olan insanlar için bir “el kitabı” görevi görmüş olabileceğini öne sürüyor.
Tabletlerde selamlama sözcükleri ve Akad-Amori tanrılarının karşılaştırılmasını da içeren cümleler yazılı.
Cohen tabletler üzerinde yazanlara dair açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Bir yemek hazırlamak, bir fedakarlıkta bulunmak ve bir kralı kutsamakla ilgili anlatımlar var. Aşk şarkısı olabilecek bir şey bile var… Gerçekten hayatı tamamıyla kapsıyorlar.”
Bazı bilim insanları İbranicenin Amori dilinden türediğini düşünüyor. Cohen bununla ilgiliyse şunları söylüyor:
“Çok ama çok eski olan bu metinde, İbranice bilen herkesin anında tanıyacağı sözcükler var. İbranice ile arasındaki bağlantıyı anlamak için dilbilimci olmak gerekmiyor. Basitçe, burada atalarımıza bakıyoruz.”
Cohen’e göre bu keşif, araştırmacılara iki dil (Amorice ve İbranice) arasındaki dilsel evrimi belirlemede yardımcı olabilir:
“Bu keşif, [Batı Sami] dillerinin belgelendiği zamanı daha da geçmişe götürüyor. Dilbilimciler artık bu dillerin yüzyıllar içerisinde ne türden değişikliklere uğradığını inceleyebilirler.”
