HaberTürk'ten Ahmet Kıvanç'ın aktardığına göre, 854 Sayılı Deniz İş Kanunu'na göre, aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde en az bir hizmet sözleşmesine dayanarak altı aydan fazla çalışan denizciler yıllık ücretli izin hakkına sahip oluyorlar.
854 Sayılı Deniz İş Kanunu'na göre, aynı işveren emrinde veya aynı gemide bir takvim yılı içinde bir veya birkaç hizmet akdine dayanarak en az altı ay çalışmış olan denizciler yıllık ücretli izne hak kazanmaktadır. İzin süresi, 6 aydan bir yıla kadar hizmeti olan gemi adamları için 15 günden, bir yıldan daha fazla hizmeti olanlar için ise yılda bir aydan az olamaz. İzin, işverenin belirleyeceği uygun bir zamanda kullanılır ve gemi adamı izin hakkından feragat edemez.
Ancak, gemi adamı yıllık ücretli iznini kullanmadan hizmet akdi, Kanunun 14’üncü maddesinin (I) numaralı bendine göre sona ererse izin süresine ait ücret ödenmemektedir. Kanunun 14’üncü maddesinin (I) numaralı bendi, gemi adamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönmemesi, tutuklanması, hapis cezası alması veya gemide çalışmaktan men edilmesi; işveren veya işveren vekiline karşı iş ve çalışma şartlarına aykırı davranması; denizcilik kurallarına veya teamüllere, ahlaka veya adaba aykırı davranması durumlarında işverenin iş akdini feshedebileceğini düzenlemektedir.
YARGITAY'DAN İPTAL BAŞVURUSU!
İşçi ve işveren arasındaki davalara bakan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, söz konusu düzenlemenin Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'ne iptal başvurusunda bulundu. Anayasa Mahkemesi, bu başvuruyu kabul ederek incelenmek üzere gündemine aldı.
İŞÇİNİN İZİN HAKKI GÜVENCE ALTINDA
İş Kanunu'na göre, işçi ile işveren arasındaki iş akdinin herhangi bir nedenle sona ermesi durumunda işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücret, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden işçiye veya hak sahiplerine ödenmelidir. Benzer bir hüküm Borçlar Kanunu'nda da yer almakta olup, burada da işçinin hak kazanıp da kullanamadığı yıllık izin sürelerine ait ücretin sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden ödenmesi gerektiği belirtilmektedir. Borçlar Kanunu'nun hizmet sözleşmesi ile ilgili hükümleri, İş Kanunu, Deniz İş Kanunu ve Basın İş Kanunu kapsamı dışındaki işçiler için geçerlidir.
Ancak, Anayasa Mahkemesi kararında, Deniz İş Kanunu'nda diğer kanunlardan farklı olarak sözleşmenin sona ermesi durumuna bağlı olarak yıllık izin ücretinin ödenmesine ilişkin bir şartın bulunduğuna dikkat çekilmiştir. Deniz İş Kanunu'na göre işçinin izin kullanma zamanının işverenin takdirine bağlı olduğu belirtilmiş ve iş akdinin belirli sebeplere dayanarak feshedilmesi durumunda işçinin Anayasal olarak güvence altına alınan dinlenme hakkını kullanamamış olabileceği vurgulanmıştır. Bu nedenle, Deniz İş Kanunu'nun ilgili hükmünün Anayasa'nın "Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir." hükmüne aykırı olduğu belirtilmiştir.
YENİ DÜZENLEME İÇİN 6 AY SÜRE VERİLDİ
Anayasa Mahkemesi, bu gerekçelerle Deniz İş Kanunu'nun 40’ıncı maddesinin yedinci fıkrasını iptal etti. Yasal boşluk oluşmaması için yeni bir yasal düzenleme yapılana kadar 6 ay süre verildi. AYM'nin iptal kararı 14 Eylül 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.
ÇALIŞTIĞI SÜRECE FERAGAT EDİLEMEZ
İlgili kanunlar uyarınca işçiler izin hakkından feragat edemezler. İşçilerin dinlenme hakkının suistimal edilmemesi için çalışma devam ettiği sürece kullanılmayan izin karşılığı ücret ödenmesi, söz konusu kanunlarda yasaklanmıştır. İşçi, işverene "Ben izin kullanmak istemiyorum, bana para ver" diyemez. İşçinin talebiyle izin yerine ücret ödense bile, iş akdi sona erdiğinde işçi yeniden kullanılmayan izin ücretinin ödenmesini istediğinde Yargıtay işçiyi haklı bulmaktadır.
Deniz İş Kanunu dışındaki kanunlarda, iş akdi hangi sebeple sona ererse ersin, kullanılmayan izin ücretleri iş akdinin sona erdiği tarihteki ücret üzerinden ödenmek zorundadır.
