Fatih Sultan Mehmet'in portresinde yanında bulunan Cem Sultan mı? Bellini'nin tablosu sahte mi?

HABER MERKEZİ - GÜNBOYU

Venedikli ressam Gentile Bellini’nin atölyesinde yapıldığı bilinen üç Fatih Sultan Mehmet portresinden, özel koleksiyondaki tek örnek olduğu tahmin edilen tablo, 770 bin sterline (6.5 milyon TL) İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından satın alındı.

İtalyan ressam Bellini'ye ait olan tablonun İBB tarafından satın alınmasının ardından fotoğrafta Fatih Sultan Mehmet'in yanında yer alan kişinin kim olduğu tartışmalara neden oldu.

İLBER ORTAYLI VE NURHAN ATASOY 'CEM SULTAN' DEDİ

Ünlü tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Habertürk TV'de katıldığı bir televizyon programında yaptığı açıklamada Fatihin karşısındaki kişinin, oğlu Cem Sultan olduğunu belirterek, "Cem Sultan'ı Fatih Sultan Mehmet seviyordu ve yetenekleri konusunda kendisine yakın buluyordu" ifadelerini kullandı.
Programın diğer konuğu olan tarihçi Prof. Dr. Nurhan Atasoy da İlber Ortaylı’ya katıldığını belirterek, portrede Fatih’in karşısındaki kişinin Cem Sultan olduğunu ifade etti.

AFYONCU: "CEM O TARİHTE KONYA'DAYDI"

İlber Ortaylı ve Nurhan Atasoy'un, resimdeki kişinin Cem Sultan olduğunu ifade etmesinin ardından konuyla ilgili bir görüş de Milli Savunma Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Erhan Afyoncu'dan geldi.
Afyoncu, Sabah gazetesindeki köşesinde konuyla ilgili net bir görüş ifade etmenin zor olacağını belirterek, "Kim olduğunu bilmiyoruz. Bütün söylenenler afakidir. Oğlu mu değil mi bunu da bilmiyoruz" açıklamasında bulundu.

Afyoncu konuyla ilgili şu değerlendirmede bulundu:

"Bu konuda, resmin Fatih'in gençliği, Şehzade Mustafa veya Cem Sultan olabileceği yorumları yapılmıştır. Ancak Fatih'in çok sevdiği oğullarından Şehzade Mustafa 1474'te vefat etmiştir. Şehzade Bâyezid Amasya'da, Şehzade Cem ise Konya'da sancakbeyliği yapmaktadır. Ayrıca Şehzade Bâyezid 32 yaşındadır. Fatih'in karşısındaki kişinin Cem Sultan olduğu iddiaları afakidir ve hiçbir somut bilgiye dayanmamaktadır. Tamamen bir tahmindir. Fatih'in Cem'i veliaht olarak gördüğü iddia edilir. Resimdeki kişinin Cem Sultan olabileceği de buradan hareketle yapılan bir tahmindir. Nitekim Fatih Kanunnamesi'nde Cem Sultan'ın elkabının kullanılmasından dolayı şehzadeye veliahtlık yakıştırılır. Ancak kanunnameyi kaleme alan Veziriazam Karamanî Mehmed Paşa'nın Cem Sultan taraftarı olduğu için böyle bir tercihte bulunulmuş olabileceği göz önüne alınmaz. Fatih'in Cem'i veliaht olarak düşündüğüne dair somut bir emare yoktur ve veliahtlık 15-16. yüzyıllardaki Osmanlı Veraset Sistemi düşüncesine terstir.

Fatih'in gençliği iddiası da sultanın portresiyle karşılaştırıldığında tutmamaktadır. Çünkü resimdeki gencin burun yapısı kemerli değildir. Babinger, resimdeki kişinin Fatih'in yakınında bulunan ve sultanın sohbetlerinden hoşlandığı Bosna-Hersek Kralı'nın oğlu Kral Oğlu İshak (Sigismund Tomasevic) olabileceğini de ileri sürer. Ancak bu da sadece bir tahmindir."

İlber Ortaylı ile fotoğrafını paylaşan İsmail Küçükkaya, gelen yorumlara isyan etti

BARDAKÇI: "CEM SULTAN OLMASININ İMKANI YOKTUR"

İBB'nin satın aldığı tabloda Fatih'in karşısındaki kişinin Cem Sultan olduğu fikrine karşı çıkan bir diğer isim ise tarihçi yazar Murat Bardakçı oldu. Bardakçı, resimdeki kişinin Cem Sultan olmasının imkanının olmadığını ifade etti.

Tabloda FatihSultan Mehmed ile beraber resmedilen gencin kimliğinin bilinmediğini belirten Bardakçı, Habertürk'teki yazısında şu ifadeleri kullandı:

"Bu konuda yapılan yorumlar, hattâ gencin Fatih'in en sevdiği oğlu Cem Sultan olduğu yolundaki açıklamaların temeli yoktur. Fatih'in üç oğlu vardır; oğullarından Mustafa, Bellini'nin 1479'da İstanbul'a gelmesinden önce vefat etmiştir. Hükümdarın o sırada 32 yaşında olan büyük oğlu Bayezid babasının yanında değil, Amasya'dadır; üçüncü oğlu olan Cem de o tarihte Konya'dadır.

Ressamı meçhul eserde Fatih'in karşısında görülen gencin Cem Sultan olmamasının imkânsızlığının sebepleri sadece Bellini'nin İstanbul'a gelişi sırasında Cem'in Osmanlı payitahtında bulunmaması değil, hükümdar babanın oğlu ile beraber resmedilmesinin Şark'ın geleneklerine ve protokollerine ters düşmesidir. Avrupa resminde hükümdarların çoluk-çocuk birarada gösterilmesi âdeti bizde yoktur, üstelik bir padişahın oğlu bile olsa bir başkası ile aynı boyda resmedilmesi örfe ve edebe mugayirdir. Cem Sultan, Bellini'nin İstanbul'da bulunduğu günlerde payitahta gelmiş ve Bellini ile tesadüfen de karşılaşsa bile, bu şekilde, yani babası ile ve onunla aynı boyda beraberce resmedilmesine imkân yoktur. Zaten, tablo hakkında daha önce yapılan çalışmalarda da kimliği meçhul gence tabloda Fatih ile aynı seviyede yer verilmesinin eserin sarayın dışında, hayalî şekilde yapıldığını gösterdiği vurgulanmıştır.

"TABLO BELLİNİ'YE AİT OLMAYABİLİR"

Tablonun kimin eseri olduğu meçhuldür, Gentile Bellini'nin atölyesinde yapılıp yapılmadığı konusunda bile bilgi yoktur, kurulan bağlantılar sadece söylentilerden ibarettir. Kaldı ki, Bellini gibi tablolarının birçoğu asırlar önce bir yangında yokolan ve şu anda elde az sayıda eseri bulunan Rönesans döneminin önemli ressamına aidiyeti kesin şekilde bilinen bir tabloya birkaç yüz bin pound değer biçilmesi mümkün değildir; Bellini'ye ait bir eser milyonlarca, hattâ yüzmilyonlarca pounda satılır.

Büyükşehir Belediyesi'nin aldığı tabloyu 1737 ile 1817 arasında yaşayan İsviçreli gravür ustası Christian von Mechel 1807'de satın almış, şarkiyatçı Rudolph Tschudi'nin eseri 1930'larda von Mechel'in kolleksiyonunda görüp tanıtmasından sonra da sanat tarihi kitaplarına girmişti."

AYVAZOĞLU: "CEM'İN GÖZLERİ MAVİYDİ"

Öte yandan Karar gazetesi yazarı Beşir Ayvazoğlu ise İlber Ortaylı ve Nurhan Atasoy'un tablodaki kişinin Şehzade Cem olduğunu söylediklerini hatırlatarak, ". Ancak Bellini’nin İstanbul’da bulunduğu tarihte Şehzade Mustafa çoktan ölmüş bulunuyordu. Bayezid vali olarak Amasya’da, Cem de Konya’daydı. Bu genç eğer Cem’se ona çok benzeyen biri, Franz Babinger’in tahminine göre, Bosna-Hersek kralının Fâtih’in sarayına gönderdiği oğlu İshak modellik etmiş olabilir. Ayrıca -yanlış hatırlamıyorsam- Cem’in gözleri mavi olduğu kayıtlara geçmiştir. Tabloda ise kahverengi gibi görünüyor" değerlendirmesinde bulundu.

Herkesi 'trolledi': Türkiye sınava giren bu genci konuşuyor