UMUT CAN HALAVART/GÜNBOYU
Teknoloji devi, arama motoru olan Google'da bugünün Doodle'ı, Türkiye'nin ilk kadın gök bilimcilerinden biri olarak tanınan Türk astronom ve matematikçi Nüzhet Gökdoğan'ı anıyor.
Bu gelişme sonrasında Doodle olan Nüzhet Gökdoğan'a ilişkin bilgiler merak edilerek Nüzhet Gökdoğan kimdir? şeklinde araştırmalarına devam ediyor. İşte Nüzhet Gökdoğan kimdir? sorusunun yanıtları...
NÜZHET GÖKDOĞAN KiMDiR?
Türkiye’nin ilk kadın gökbilimcisi Nüzhet Gökdoğan aynı zamanda Türkiye’nin ilk kadın dekanıdır. 14 Ağustos 1910’da İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Nüzhet Gökdoğan, Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak okumuştur. 1928 yılında mezun olmuş, sonra burs kazanarak Fransa’ya matematik ve fizik alanında okumak için gitmiştir. Astronomi alanına yönelmek isteyen Nüzhet Gökdoğan önce 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamlamıştır. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimi de görmüş, Paris Gözlemevi’nde staj yapmıştır. Paris Gözlemevi Nüzhet Gökdoğan’a kalmasını teklif eder. Ancak Gökdoğan yurda döner ve Kandilli’ye çalışmak üzere başvurur. Ancak Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen Nüzhet Gökdoğan’ı kadın olması sebebiyle reddeder.
Nüzhet Gökdoğan, 29 Ekim 1934’de İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atanır ve burada ilk kadın doçent olur. Nüzhet Gökdoğan, daha sonra Yüksek Mühendis Mektebi ( İstanbul Teknik Üniversitesi)’ne müderris muavini olarak atanmış olup buranın ilk kadın çalışanı olmuştur. Astronomi Enstitüsü’nin kurucusu Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in danışmanlığında doktora tezini hazırlamıştır. Yurtiçinde ve yurt dışında çalışmalarına devam eden Gökdoğan, 1954 yılında Fen Fakültesi Dekanlığına seçilmiştir. Çalışmalarına devame den Nüzhet Gökdoğan, yurt dışından Lyot filtresini almış ve Türkiye’de Güneş gözlemlerinin kapsamının genişletilmesini sağlamıştır. Astronomi çalışmalarını sürdürürken yurt içinde pek çok uluslararası Astronomi kongresi ve etkinliğinin düzenlenmesini sağlamıştır. Bununla birlikte, Gökdoğan, yurt dışındaki gözlemevlerini kapasitelerini bilmekte, yurt içinde de ise yetersiz kaldıklarının farkındadır. 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi’nin kurulması fikrinin gündeme geldiği 1978’deki 2. Astronomi Kongresinde Türkiye’de uluslararsı nitelikli ve büyük bir gözlemevi kurulması gerektiğini vurgulamış ve bu fikri büyük ilgi görmüştür.
Nüzhet Gökdoğan, 1948 yılında Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu gibi meslektaşlarıyla Türk Matematik Derneği’ni kurmuştur. 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin de kurucuları arasındadır. 1974 yılına kadar Türk Astronomi Derneği başkanlığını yürütmüştür. Bununla birlikte Nüzhet Gökdoğan, diğer alanlarda uzmanlaşan bilim kadınları ve akademisyenler olan Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi, ve Beraat Zeki Üngör’le birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD)’ni kurdu.
Nüzhet Gökdoğan ayrıca Lise edebiyat ve fen sınıfları için Astronomi ve Spektroskopiye giriş konusunda ders kitapları yazmıştır.
“Rasat yaparken dürbünün önündesiniz, hiç kimse yok, yalnız gökyüzü ve siz. Ezici bir duygu. Bir nokta olduğunuzu hissediyorsunuz. Kainatta bir küçük şeysiniz. Olağanüstü bir duygudur kainatı gözlemek. Çok büyük bir şeydir o.” Nüzhet Gökdoğan
