EYT'DE SON DURUM: 3 FORMÜL GÜNDEMDE
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sigortalı olduktan sonra ‘oyunun kuralı değiştiği’ için iş hayatına başladığında vaat edilenden daha geç emekli olacak geniş bir kitle. Her siyasi görüşten, meslekten ''üyesi'' var. 8 Eylül 1999’daki düzenlemeyle emeklilikleri ertelendi. Düzenleme yapıldığında iktidarda olmayan AKP’nin yönetiminde de geri adım atılmadı. Aksine 31 Mayıs 2006’da çıkarılan 5510 sayılı kanunla nihai emeklilik yaşı 65’e kadar çıkarıldı. Muhalefetin mağduriyetlerin giderilmesine ilişkin teklifleri reddedildi. Gerekçe olarak, ''oluşacak mali yük'' gösterildi.
Ekonomik krizin etkisiyle seçmen desteğini önemli ölçüde kaybeden iktidar, son dönemde EYT sorununu yeniden gündeme aldı.
Sabah gazetesinden Hazal Ateş''in haberine göre primi yetmeyenler için "halk", vakıf, sandıklar aracılığıyla "iş emekliliği", aylığın belli bir miktarının kesilerek daha erken emekli olma imkânı sağlayan "kısmi erken yaşlılık emekliliği, kesintili erken emeklilik", süre tamamlanması gibi seçenekler değerlendirilecek.
İktidara yakınlığıyla bilinen gazetede şu soruların yanıtları yer aldı:
- Emeklilikte Yaşa Takılanların sorunlarının çözümü için nasıl bir formül bulunacak?
EYT konusunda AK Parti grubu ve bakanlıkça iki koldan çalışma yürütülüyor. Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması seçenekler arasında bulunuyor. Ayrıca 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkânı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.
- Kesintili, kısmi emeklilik nedir, dünyada uygulamaları var mı?
Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi söz konusu.
Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar belirli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Almanya, Finlandiya gibi ülkelerde uygulanan kesintili emeklilik modeli de tartışılan seçenekler arasında yer alıyor.
Emeklilik için kay yıl kaldıysa her yıl için belli oranda aylıktan kesinti yapılıyor. Örneğin Almanya''da 63 yaşını dolduranlar yıllık yüzde 3.6 oranında kesinti ile erken emekliliği talep edebiliyor. Emekliliklerine 3-4 yıl kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi oran üzerinden erken emeklilik kesintisi yapılarak emeklilik imkânı verilebilir.
- Prim günü dolmayanlar için bir çözüm olacak mı?
Prim tamamlama da EYT çalışmalarında konuşulan başlıklardan biri. Buna göre, Eylül 1999''dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların yaşı dikkate alınmadan böylece emeklilik imkânı doğuyor. Eksik prim günleri borçlanarak tamamlanabilir.
Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanması durumunda ödenecek prim günü sayısının kesinlikle 1260 günü geçmemesi gerekiyor.
- Emeklilikte yaşa takılan kaç kişi var, bu kapsamda olanlar ne istiyor?
Belirli yaşın doldurulması, hizmet süresi ya da prim gün sayısı koşullarından herhangi birini tamamlayamayıp emekli olamayanların sayısı 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden herhangi birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.
8 Eylül 1999''da kadınlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik koşulları değişti. Bu tarihten önce işe başlayan kadınlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60''a, prim gün sayısı da 7 bine yükseldi.
- EYT düzenlemesi 1999''dan sonra işe başlayanları kapsayabilir mi?
Sigorta başlangıç tarihi 1999 veya sonrasında olanlar için şu anda geçerli olan emeklilik koşulları değişmeyecek görünüyor. EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihten önce sigorta başlangıcı olan yaş şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor.
- Yıpranma seçeneği nasıl işletilebilir?
Ağır işlerde, beden gücüyle çalışanlar için emeklilikte 57-58 yaş koşulunun yüksek olduğu sıkça dile getiriliyor. Özellikle yıpranma hakkı bulunmayan ağır işlerdeki işçilere erken emeklilik sağlanabilir. Bazı meslek grupları için yaş aşağı çekilebilir. Yaşı bekleyenlere prim ödemeden sağlıktan yararlanma imkânı sağlanabilir.
