Türkiye''de vatandaşların yanı sıra ekonomik aktörlerin de birikimleri muhafaza etmek için ilk başvurduğu yatırım araçları arasında yer alan altın, ithalat konusunda rekor üstüne rekor yaşıyor.
2022 yılında dünya üzerindeki bütün merkez bankalarını geride bırakarak, en fazla altın ithal eden Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), bu yıla da hızlı bir girişle başladı. Merkez Bankası, ilk önce ocak ardından da şubat ayında altın ithalatı konusunda yeni rekorlar kırarken, alımların devam edeceğine yönelik sinyaller vermekten de uzak durmadı.
Dünya Gazetesi''nden Naki Bakır''ın "Aylık cari açık tüm yılların rekorunu kırdı" başlıklı yazısında hem altın hem de cari açık konusunda yaşanan rekorlara dikkat çekilerek, ekonomik belirsizlik gözler önüne serildi.
İşte Naki Bakır''ın yazısından öne çıkanlar...
Cari işlemler açığının finansmanı resmi rezervleri bir ayda 9 milyar 343 milyon dolar eritti. Türkiye, dış ödemeler dengesinde 2023 yılına, tarihindeki en yüksek aylık cari işlemler açığı ile başladı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Ocak 2023’e ait ödemeler dengesi verilerini açıkladı.
Buna göre cari açık ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 43 büyüyerek 9 milyar 849 milyon dolar oldu. Böylece Ocak 2023, Cumhuriyet tarihinin en büyük açığının verildiği ay oldu. Bundan önce en yüksek aylık cari açık, 9 milyar 407 milyon dolarla Mart 2011’de verilmişti. Ocak sonu itibariyle yıllık cari açık da 51 milyar 686 milyon dolara ulaştı.
Yıllık açık da son 9 yılın en yüksek düzeyinde gerçekleşti. Daha önce yıllık bazda en yüksek cari işlemler açığı 52 milyar 193 milyon dolarla Şubat 2014’te gerçekleşmişti. Geçen yılın ocak ayı sonu itibariyle yıllık cari açık ise 12 milyar 627 milyon dolar düzeyindeydi. Buna göre yıllık bazda açık, son bir yılda 4 katına çıktı.
Altın ithalatı rekor kırdı
Dış ticaret cephesi, ocak ayında da cari açığı büyüten en önemli alan olmaya devam etti. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 45,4 artarak 12 milyar 431 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu kapsamda genel mal ihracatı yüzde 9,6 artışla 19 milyar 224 milyon, ithalatı ise yüzde 5,1 artışla 26 milyar 877 milyon dolar oldu.
Genel mal ticaretinde verilen açık yüzde 4,6 küçülerek 7 milyar 653 milyon dolara geriledi. Buna karşılık parasal olmayan altın ticaretinde verilen açık ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 808,3 büyüyerek 4 milyar 796 milyon dolara ulaştı. Parasal olmayan altında aylık ihracat yüzde 50,6 artışla 125 milyon dolar olurken, ithalat ise yüzde 705,4 büyüyerek 4 milyar 921 milyon dolarla aylık bazda rekor kırdı. Öte yandan transit ticaret işlemlerinden de aylık bazda 18 milyon dolarlık bir net gelir elde edildi.
Net hizmet gelirinde artış yetmedi
Taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan hizmetler dengesinde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 50,3 daha fazla olmak üzere net 3 milyar 164 milyon dolar gelir elde edildi. Bunun da büyük bölümü turizm ve taşımacılık hizmetlerinden sağlandı. Doğrudan yatırım, portföy yatırımı ve faiz gelir giderlerini kapsayan birincil gelir dengesi kaleminde net 381 milyon dolar, karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesi kaleminde ise 201 milyon dolar net çıkış kaydedildi.
Enerji ve altın hariç 2,6 milyar dolar fazla
Cari işlemler açığında ocak ayındaki rekor büyümede de ithal enerji faturası yanında, genel mal kategorisinde yer alan (rezerv olarak tutulamayan) “parasal olmayan altın” ithalatındaki dramatik artış etkili oldu. Ocak ayında net enerji ürünleri ithalatı hariç cari açık 2 milyar dolar 194 milyon dolar, net altın ithalatı hariç cari açık 5 milyar 53 milyon dolar oldu. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabının ise 2 milyar 602 milyon dolar fazla verdiği dikkati çekti.
Gayrimenkulden 514 milyon dolar
Cari açığın finansmanı boyutunda; doğrudan yatırımlarda 223 milyon dolar, portföy yatırımlarında 490 milyon dolar net giriş kaydedildi. Yabancıların bir ayda gerçekleştirdiği 514 milyon dolarlık gayrimenkul alımı doğrudan yatırımlardaki net girişte etkili oldu.
Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 486 milyon dolar net satış ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 22 milyon dolar net alış yaptığı görüldü.
Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, genel hükümet 2.750 milyon dolar net kullanım, bankalar ve diğer sektörler ise sırasıyla 690 milyon dolar ve 469 milyon dolar net geri ödeme yaptı. “Diğer yatırımlar” altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 4 milyar 58 milyon dolar net artış kaydetti.
Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 2 milyon dolar net azalış ve Türk lirası cinsinden 1 milyar 637 milyon dolar net artış olmak üzere toplamda net 1 milyar 635 milyon dolar azaldı. Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, genel hükümet 103 milyon, bankalar 947 milyon dolar net geri ödeme, diğer sektörler ise 548 milyon dolar net kullanım gerçekleştirdi.
Rezervlerde 9,3 milyar dolar erime
Doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve diğer yatırımlar kalemlerindeki girişler yeterli olmadığı için cari açığın büyük bölümü rezerv kullanılarak finanse edildi. Bunun sonucunda resmi rezervler bir ayda net 9 milyar 341 milyon dolar azaldı. Açık finansmanında rezerv kullanımı geçen yılın aynı ayına göre 9 kat arttı.
Ekonomiye “kaynağı belirsiz döviz girişi” olarak da nitelenen ve geçen yıl rekor kıran “net hata ve noksan” kalemi ise ocak ayında eksiye geçti. Geçen yıl ocak ayında 2 milyar 686 milyon dolarla pozitif olan bu kalem, bu yıl aynı ayda eksi (-) 119 milyon dolar olarak gerçekleşti. Net hata ve noksan kalemi geçen yılın tümünde 24,2 milyar dolara ulaşmıştı.