14 Mayıs''ta yapılacak seçimlere yalnızca 44 gün kalmışken, AKP''nin ekonomiye yönelik kısıtlamaları öngören planında da denetimler sıkılaştı.
Aylardır döviz kuruna yönelik kısıtlama haberleri ile ekonomi gündemini sarsan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), yeni bir tartışmalı kararın daha altına imza attı. TCMB tarafından bankalara gönderilen yazıda, 21 Aralık 2021 itibariyle uygulanmaya başlayan Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesapları için öngörülen faiz oranının, asgari olarak Merkez Bankası''nın belirlediği politika faizine sabitlenmesine, bankaların arzu etmeleri halinde müşterilerine yönelik uygulayacağı faiz oranında ise üst sınırın tamamen ortadan kaldırılmasına karar verildiği aktarıldı.
Mevcut durumda, belirlenen asgari faiz oranının 3 puan kadar üzerine çıkabilen bankalar, alınan kararın ardından söz konusu KKM hesaplarına yönelik serbest hareket edebilecek. Döviz Dönüşümlü KKM hesaplarına yönelik üst faiz sınırı 26 Ocak''ta kaldırılırken, aynı şekilde bu hesaplara yönelik uygulanan prim sistemi de yine Merkez Bankası''nın aldığı karar ile sona erdirilmişti.
KKM kurdaki dalgalanmalara karşı bireyler ve şirketler için koruma sağlarken dövizden dönüşlü KKM ise faiz üst sınırı kaldırıldıktan ve bankacılık sektöründe TL mevduat hedefi artırıldıktan sonra daha büyük ilgi gördü. Öyle ki, KKM hesaplarındaki toplam tutar, 17-24 Mart tarihlerinde 33 milyar lira yükselerek 1 trilyon 673 milyar liraya ulaştı.
Her ne kadar bankaların verdiği faiz oranı, hazine tarafından karşılanacak ücretlerde bir artış yaşanmasına neden olmayacak olsa da, söz konusu kararın dolaylı etkileri ise bir hayli yüksek olacak. TCMB tarafından faiz üst sınırının kaldırılması, bankaların KKM hesaplarına yönelik daha cazip teklifler sunmasına neden olacak. Bu sebeple, zaten aylardır hızlı bir yükselişe geçen KKM bakiyeleri, yeni yatırımcıların ilgisi nedeniyle daha fazla artış yaşayacak. Hesaplardaki toplam miktarın artması ise, kurda yaşanacak değişimler nedeniyle yıl sonunda vergi mükelleflerinin cebinden toplanan miktarın önemli bir kısmının, KKM hesaplarında parası bulunanlara aktarılması anlamına gelecek.
Ekonomim.com yazarı Alaattin Aktaş, iktidarın bu uygulamasının sürdürülebilir bir yanı olmadığına vurgu yaparak, artık ekonomideki tek amacın 14 Mayıs''a kadar çıkabilecek krizleri bertaraf etmek olduğunu belirtti. Aktaş, 14 Mayıs sonrası için herhangi bir plan ve hazırlık yapılmadığına da dikkat çekerek, mevcut ekonomi yönetiminin "Seçim bir geçsin de, sonrasına sonra bakarız" şeklinde bir yaklaşıma sahip olduğunu iddia etti.
"Döviz artmasın da ne olursa olsun!" başlıklı bir yazı kaleme alan Aktaş, yaşanan gelişmelerin gelecek aylarda ortaya çıkarabileceği sorunlara şu sözler ile dikkat çekti:
Bu köşede dün “Bu iktidar dövizin artmasından korktuğu kadar hiçbir şeyden korkmuyor” demiş ve “Ama dövizin artmasını önleyecek şekilde ekonominin gereği olan adımları atmak yerine tam tersini yapmaktan da geri durmuyor” diye devam etmiştim. Hani “daha yazının mürekkebi kurumadan” diye bir söz var ya, aynı o durum yaşandı; döviz artışına ilişkin kaygıyı onaylarcasına yeni bir karar daha alındı. KKM''de şirketlere dönük kapsam daha da genişletildi. Döviz yükümlülüğü olan yurt içi yerleşik şirketler artık bir ay vadeli KKM yapabilecek. Bu konudaki düzenleme haber sayfalarımızda detaylı bir şekilde yer alıyor. Aslında zaten bu düzenleme öyle on binlerce şirketi de ilgilendirmiyordur; ama amaç bu şirketler eliyle doğacak döviz talebinin önüne geçmek.
Temel amaç ise o kadar açık ki... Döviz şu dönemde artmasın, hele seçimi bir atlatalım, sonrasına bakarız!
Ama en ilginç olan da şu: Cumhur ittifakı seçimi kazandığı takdirde döviz konusunda ne yapacak, meçhul. Herkes, en başta da Cumhur ittifakı biliyor ki KKM çerçevesinde yapılan düzenlemeler ve döviz kazananların elindeki paraya adeta el koymak öyle uzun yıllar sürdürülebilecek bir politika değil, zaten uygulanan bir politika bile değil. Dolayısıyla sanki “Hele bir seçime kadar idare edelim, sonrasına bakarız” mantığı hakim gibi. Ama sonrasına bakmak da o kadar kolay değil, bir yıl sonra bir sandık daha geliyor ortaya.
Ekonominin gereği yapılarak bir iyileşme sağlanamadığı takdirde işimiz zor. Sonuçta dış kaynak bulmamız, en azından borçlanmayı şimdiki gibi yüksek maliyetlerle yapmaktan kurtulmamız gerekiyor.
ÇARE KKM İLE BULUNMAYA ÇALIŞILIYOR
KKM’de döviz dönüşümlü hesaplar için faiz tavanının kaldırılmasıyla başlayan tırmanma belli ki yeterli görülmüyor. Ya da bir tarafta kur üstünde öylesine basınç var ki bunu göğüsleyebilmek adına işte biraz önce aktardığım şirketlere dönük önlem devreye sokuluyor. Bu çerçevede yeni kararlar alınması da şaşırtıcı olmaz.
Kur korumalı mevduattaki tırmanma ise devam ediyor. KKM son olarak 17-24 Mart haftasında 33 milyar lira daha artarak 1 trilyon 673 milyar liraya ulaştı.
KKM’de 6 Ocak’tan sonra başlayan yükselişle birlikte geçen haftaya kadar kaydedilen artış da böylece 303 milyar lirayı buldu.
Kur korumalı mevduat bugünü kurtarıyor, doğru...
Ne var ki sorun sürekli olarak ötelenmiş oluyor.
Ancak yapılabilecek başka bir şey de yok ki:
“KKM ne kadar artarsa artsın, sorun büyüyorsa büyüsün, bugünü kurtarıyoruz ya...”
Dönüp dolaşıyor aynı yere geliyoruz:
“Yeter ki seçime kadar dövizi burada tutabilelim...”
MALİYETE BAKIN!
Kur korumalı mevduat için Hazine’den ne kadar fark ödendiğini ay ay izleme şansımız vardı ve 2022’deki toplam ödemenin 92.5 milyar lira olduğunu biliyorduk. Merkez Bankası’nın üstlendiği tutar ise nedense gizli tutuluyordu. O tutar da ortaya çıktı. Merkez Bankası’nın üstlenmek durumunda kaldığı yük yine de açık açık ilan edilmedi. Bankanın 2022 yılı faaliyet raporundan elde edilen veriler kur korumalı mevduatın Merkez Bankası’na yükünün 89 milyar lira olduğunu ortaya koydu.
Hazine’den 92.5 milyar lira, Merkez Bankası’ndan 89 milyar lira; toplam 181.5 milyar lira!
Kur korumalı mevduat uygulamasında süre 2022 sonunda bitecekti, başlangıçta öngörülen tarih böyleydi. Ama KKM’yi öyle birden bire bitirmek ne mümkün, hele hele kur konusundaki kaygılar ortadayken. O yüzden süre bu yıl sonuna kadar uzatıldı.
Seçimi Cumhur ittifakı kazanırsa yeni uzatmaların gündeme gelmesi hiç şaşırtıcı olmaz.
Millet ittifakının ise bu konudaki tavrı çok açık. Yeni hesap açılmasına izin verilmeyecek, mevcut hesaplar da vadesi dolunca kapatılacak. Tabii ki bunu yapabilmek için dövizde hızlı bir artış olmayacağı inancının yer etmesi gerekiyor. Yoksa KKM’den çıkan paranın dövize gitmesi kaçınılmaz olur ve bunun yaratacağı sorunlar çok can sıkar.
DTH''DE ÇÖZÜLMELER DEVAM EDİYOR
DTH dönüşümlü KKM’de faizin serbest bırakılması ve bankaların yüzde 30’a ulaşan oranlarda faiz vermesinin etkisiyle DTH’den çıkış devam ediyor.
Merkez Bankası verilerine göre yurt içi yerleşiklerin döviz tevdiat hesapları 17-24 Mart haftasında 1 milyar 665 milyon dolar daha azaldı. Bu azalmanın 996 milyon doları gerçek kişilerin, 669 milyon doları ise tüzel kişilerin hesabındaki azalmadan oluştu.
Dövizden dönüşümlü KKM’ye yüksek faiz verildikçe ve dün yapıldığı gibi şirketlere yeni olanaklar tanındıkça döviz hesaplarının daha da azalması gayet normal.