Yargıtay'ın 15 yıl 3600 prim gününü tamamlayarak yaş dışındaki emeklilik şartını yerine getiren kişilerin işten ayrılması veya başka bir iş yeri ile iş görüşmesi yapması durumunda kıdem tazminatı almasının hak olduğuna yönelik kararı bir kez daha kıdem tazminatı konusunu gündeme getirdi.
2022 KIDEM TAZMİNATI AÇIKLANDI
TÜİK Aralık enflasyon oranlarını açıkladı. Aralık enflasyon rakamları 13,58'iken yıllık rakamlar 36,08'e yükseldi. İşçilerin kıdem tazminat tavanı, memur maaş katsayısındaki artışa oranla yükseliyor. 2021 ikinci yarısı için 8 bin 284 TL olarak uygulanırken, 2022 ilk 6 aylık kıdem tazminatı 12 bin 976 TL olarak belirlendi.
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
İş yaşamına başlangıç gerçekleştiren her insan 'kıdem tazminatı nedir?' şeklinde bir arama gerçekleştirmektedir.
Kıdem tazminatı; 4857 sayılı İş Kanunu ekseninde gerekli şartları belirlenen tazminattır. Bu noktada çalışanlar maddi güvence sağlarlar. Ayrıca işverenler açısından da sürekli işçi değişimlerinin önüne geçer. Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır? sorusu da merak edilen sorulardan biridir. Bu tür merak edilen soruların cevabına içeriğimizde erişebilirsiniz.
1475 sayılı İş Kanunu'nun 14. maddesinin çizdiği sınırlara göre işçi, işe başladığında aynı işverenin şirketlerinde çalıştığı zaman boyunca, hizmet akdinin devam ettiği her yıl işverenden ödeme alır. Bu ödeme işçinin işten çıktığı tarihe kadar devam eder. Kıdem tazminatı budur.
KIDEM TAZMİNATI ŞARTLARI NELERDİR?
Kıdem tazminatının ilk şartı, bir çalışanın sigortalı olarak en az 1 yıl tek bir işletmede çalışmış ya da çalışıyor olmasıdır. Bu şart, kıdem tazminatının ilk şartı olsa da tek şartı değildir. Diğer şartlar şu şekildedir;
- Kıdem tazminatına hak kazanmak için, işverenin kanunda sınırları çizilen haklı nedenlerin dışında işçinin çıkışını vermesi gerekmektedir.
- Yine iş sözleşmesinin belirttiği sınırlar ekseninde, çalışılan işin işçi sağlığını ciddi tehlikeye sokması.
- İşverenin ya da işletmedeki diğer çalışanların bulaşıcı hastalığa yakalanmış olması, bulaşıcı hastalık nedeniyle işçinin işten çıkmak zorunda kalması.
- İşverenin, iş başlangıcında belirttiği iş niteliklerinin değişmesi ya da ilk başta belirtilen niteliklere eklemeler yapılması.
- Çalışan kişiye yahut çalışan kişinin ailesinden herhangi birine işveren veya üst düzey yöneticiler tarafından hakaret edilmesi, onur kırıcı davranışlarda bulunması ya da cinsel sözlü ya da fiziki tacizde bulunması.
- İşverenin personelden yasadışı bir iş yapmasını istemesi.
- Çalışan kişinin iş arkadaşları ya da yöneticilerinden tacize uğraması, bu tacizi işverene anlattığı halde işverenin tacizi gerçekleştirenler hakkında herhangi bir yaptırım uygulamaması.
- İş yerinde bir veya daha fazla hafta süreyle iş sürecinin durması.
- Kadın personelin, evlenmesini takiben 1 yıl süre içinde işten ayrılmayı düşünmesi.
- Erkek çalışanın askerlik nedeniyle işten ayrılmak durumunda kalması.
- Emeklilik
- Engellilik durumunun oluşması.
- Çalışan kişinin hayatını kaybetmesi.
Yukarıda sıraladığımız şartlardan biri ya da daha fazlası oluşmuş, alışan da bu durumda işten ayrılmak zorunda kalmışsa derhal sözleşmesini feshederek işten ayrılabilir ve kıdem tazminatı almaya hak kazanabilir. Ancak şu da önemli bir noktadır ki; işçinin çalıştığı işletmenin, aynı kanunun 4. maddesindeki istisnalar dışında kalması gerekir.
Önemli not: Eğer işyeri, işçinin hakkı olan kıdem tazminatını yasal süreler içinde ödemezse mahkemeye dava açılabilir ve kıdem tazminatı işletmeden faiziyle tahsil edilebilir.
KIDEM TAZMİNATI HESAPLAMA NASIL YAPILIR?
Kıdem tazminatında, İş Kanununa tabii olan bir iş yerinde en az 1 yıl süreyle çalışmış bir işçi yasalar çerçevesinde kıdem tazminatına hak kazanmış demektir. Hal böyleyken kendisine 30 gün süreli brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Tazminat tutarı tavan miktarını geçmemektedir. Bu ücret 1 yılı kapsamaktadır. Tam yıl dışında kalan sürelerde ise 30 gün üzerinden gün gün oranlama yapılır ve bu oran üzerinden verilmesi gereken tazminat miktarı hesaplanır.
Kıdem tazminatı, Gelir Vergisi Kanunu 25. madde ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 77. maddeye göre sigorta priminden muaf tutulacaktır.
Kıdem tazminatı hesaplama işlemi şu şekilde yapılır:
Çalışanın iş yerinde olduğu toplam süre hesaplanır.
Çalışanın çalıştığı toplam süre ve aldığı son brüt ücret yol, yemek ve diğer yan ödemeler de katılarak çarpılır.
Tam yıl süre dışında kalan sürenin toplam gün sayısı hesaplanır ve çıkan sonuç günlük brüt ücret ile çarpılır.
Ortaya çıkan tutardan yüzde 0,759 damga vergisi oranı kesilir ve geriye kalan tutar net bir şekilde kıdem tazminatı tutarını gösterir. Çalışanlara da bu tutar üzerinden ödeme yapılır.
Ne kadar kıdem tazminatı alacağım? diye soran kişiler bu hesap üzerinden kendi kıdem tazminatlarını hesaplayabilirler. Öte yandan bu hesaplama işlemi için çeşitli web araçları da bulunmaktadır.
KIDEM TAZMİNATI ZAMAN AŞIMI SÜRESİ NE ZAMAN?
Kıdem tazminatının zaman aşım süresi İş Kanunu'nda yer almaz. Ancak Borçlar Kanununda net bir şekilde açıklanır. Bu kanuna göre ve Yargıtay kararları da göz önünde bulundurularak kıdem tazminatının 10 yıllık dava zamanına bağlı olduğu hüküm altına alınmıştır.
İSTİFA DURUMUNDA KIDEM TAZMİNATI NASIL OLUR?
Yukarıda sıraladığımız haller dışında kişi kendi isteğiyle işinden istifa ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz. Askerlik durumunda, evlenen kadınların 1 yıl süre içerisinde işten ayrılmayı istemesinde ve emekliliğe hak kazanıldığında kıdem tazminatı alınabilir. Bu hak, yasalar tarafından güvence altına alınmıştır.