Her iki cinsiyete sağlanan haklar aynıdır. Ancak mevzuatın karmaşıklığı nedeniyle bu konudaki haklar tam olarak bilinmemektedir. Bu denenle dul ve yetim maaşı konusunda sağlanan hakların neler olduğunu tam olarak anlatmakta fayda var.
DUL MAAŞINDAN KİMLER YARARLANIR?
Eşi vefat edenlere dul maaşı bağlanması için bazı kriterleri yerine getirmek gerekiyor. Bunlardan birincisi vefat eden eşin, mevzuatta yer alan prim gün sayısına sahip olması gerekiyor. Mevzuatımız gereği 5510 sayılı Kanunun 32. maddesinde belirtildiği üzere, sigortalının vefatı halinde en az 900 gün primi varsa beş yıldır sigortalı ise hak sahiplerine talepleri halinde maaş bağlanır.
Sigortalının vefatı 1.10.2008 sonrası ise her türlü borçlanmalar dahil en az 1800 gün ile maaş bağlanır. Sigortalının vefatı 1.10.2008 öncesi ise dul maaşının bağlanması için, her türlü borçlanmalar dahil en az 900 gün ve 5 yıllık sigortalılık süresi olması gerekiyor. Sigortalının 900 gün primi yoksa 1.10.2008 sonrası vefat ettiyse borçlanmalar ile de 1800 gün sağlanamıyorsa geride kalan hak sahiplerine maaş bağlanmaz.
GERİYE DÖNÜK DUL MAAŞI ALABİLİRSİNİZ
Dul maaşı almak için bireylerin öncelikle başvuruda bulunması gerekiyor. Bir çok kişi bu haklardan habersiz olduğu için mağdur olmaktadır. Burada zaman sınırlaması yoktur. Maaş taleplerinde ve sosyal yardımlarda hakkın doğduğu tarihten itibaren talep edilmeyen maaş, cenaze yardımı gibi gelirler talep tarihi itibariyle geriye dönük beş yıllık olarak alınabilir. Örneğin, dul maaşı hakkınız olduğunu yeni öğrendiniz, eşiniz gün ve sigortalılık süresi şartlarını da taşıyor ise geriye dönük beş yıl toplu olarak birikmiş maaşınızı alabilirsiniz.
Burada önemli olan geri kalan eşin medeni halidir. Medeni halde bir değişiklik olmadığı sürece dul maaşı almaya devam edilir. Bu konuda en çok merak edilen konuların birisi de dul ve yetim maaşlarının birlikte alınmasıdır. 1.10.2008 de yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun'dan önce ölen sigortalıların geride kalan eş, yetim kız çocuklarına, malul erkek çocuklarına ve anne-babasına talepleri halinde bir den fazla aylık bağlanabiliyordu.
Eşin veya anne -babanın ölümü 1.10.2008 öncesinde ise iki maaşı da birden alma hakkınız olabiliyor. Emekli sandığı mensubu sigortalıların kız çocukları her şartta birden fazla maaşı alabiliyor.
Dul ve yetim maaşının birlikte alınması konusunda en şanslı olan kişiler Emekli Sandığı mensuplarıdır. Kanun, memur ve memur emeklilerine dul ve yetim maaşları konusunda bazı ayrıcalıklar sağlamıştır. Emekli Sandığı mensuplarının vefatları halinde, yetimlerinin gelir durumlarına bakılmaksızın dul veya hiç evlenmemiş kız çocuklarına yetim maaşı her koşulda bağlanır. Tek dikkat edilecek şey Emekli Sandığına mensup olarak çalışmamak ve emekli olmamaktır.
SSK ve Bağ-Kur'a tabi çalışanların vefat etmeleri halinde bağlanacak çift aylıklarda ise bazı farklılıklar vardır. Son yapılan düzenlemeler nedeniyle, bu konuda bir çok değişiklik yapılmıştır. Son yapılan düzenlemelerle, ölen eşin ve anne-babanın sigorta statüsü aynı ise iki maaş değil tercih edilen maaş yani tek bir maaş ödeniyor. Yani eşi SSK, babası SSK veya eşi BAĞ-KUR babası BAĞ-KUR veyahut eşi Emekli Sandığı, babası Emekli Sandığı sigortalısı olan dul-yetim kadınlar tek maaş alabiliyor.
ÖLÜM TARİHLERİ BELİRLEYİCİ OLUYOR
Vefat eden kişilerin ölüm tarihleri de çift maaşlarda belirleyici oluyor. Ölen eşin ve ölen anne-babanın sigorta statüsü farklı ise ölüm tarihlerine göre iki maaş veya tek maaş ödenmesi söz konusu olabiliyor.
Sigortalılık statüsü farklı ve eş ve anne-babanın ikisi de 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölmüşse iki maaş bağlanıyor. Eş ve anne-babadan biri 1 Ekim 2008'den önce diğeri 1 Ekim 2008'den sonra ölmüşse yine iki maaş var. Eğer, iki ölüm de 1 Ekim 2008'den sonra ise sadece bir maaş ödenir.
Ancak ölümlerin ikisi de 1 Ekim 2008 sonrası olsa bile sigorta statüsü farklı olması koşuluyla istisnai olarak memur kızı veya memur eşi iki maaş alabilmekte. (SGK Rehberi)