Günümüzde 8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında ilk defa işe girenlerin sayısı oldukça fazla. Bu tarihler arasında sigortalı işe başlayanlar 4500 gün prim yani 12.5 yılla yaşlılıktan kısmi emekli olabiliyor.
12,5 YIL PRİM ÖDEMESİ İLE EMEKLİ OLUNUR MU?
9 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 arasında işe giren kadınların kısmi emeklilik şartlarıyla yani 4500 gün sayısı ile emekli olabilmeleri için 58 yaşını tamamlaması, 25 yıldan beri sigortalı olması ve en az 4500 gün sayısına ulaşması gerekiyor. 12.5 yılla emekli olabilmek için erkek sigortalının ise 60 yaşını tamamlaması, 25 yıldan beri sigortalı olması ve en az 4500 gün prime sahip bulunması gerekiyor.
BAĞKUR EMEKLİLİK YAŞ ŞARTI NEDİR?
8 Eylül 1999 tarihinden önce Bağ-Kur girişi bulunanlar yaştan emeklilik için 5400 gün ve 56 yaşı, erkekler de 5400 gün ve 58 yaşı tamamlamalı. 8 Eylül 1999 tarihi ve sonrası ile 30 Nisan 2008 tarihinden önce Bağ-Kur girişi bulunan kadınlar 5400 gün 60 yaşı erkekler de 5400 gün 62 yaşı tamamlamalı. İlk defa 1 Mayıs 2008 tarihi ve sonrasında Bağ-Kur''lu olan kadının yaştan emeklilik için 5400 gün 61 yaşı; erkeklerin ise 5400 gün 63 yaşı tamamlamaları gerekiyor.
EMEKLİLİKTE KADEMELİ ARTAN SİSTEM
1 Mayıs 2008''den sonra sigortalı olanlar için tam emeklilikte prim gün sayısı 7200''e yani 20 yıla çıkıyor. Tam (yaş şartı olmadan) emeklilikte ilk defa 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra sigortalı olan erkekler için emeklilik yaşı 2036''ya kadar 60, 2044 yılında ise 65''e ulaşıyor. Kadınlar için emeklilik yaşı 2036 yılına kadar 58, 2048''de de 65''e çıkıyor. Yaştan emeklilik için gereken prim de Mayıs 2008''den sonra 5400 güne yükseliyor. Bu noktada bir fark var. 15 yıl (5400 gün) aralıksız sigortalı çalışmak, emeklilik primi için yetiyor. Ama ilk sigortaya girilen tarihten sonra 25 yılın geçmesi şart.
YIPRANMA YOLUYLA EMEKLİLİK!
''Yıpranma'' dediğimiz, kanunun ise Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) diye tarif ettiği bu avantaj, çalışılan sürelere belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkânı sağlıyor. Yani bir yılda 12 ay çalışmış birisi 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor ve işe giriş tarihi de 3 ay geri çekiliyor.
Bu da normal çalışanlara göre hem daha fazla prim elde etme imkânı veriyor, hem de yaş şartını geri çektiği için erken emeklilik ortaya çıkartıyor.
Yeni Asır''dan Faruk Erdem yıpranma hakkının detaylarını yazdı. İşte konun ayrıntıları...
YASADA MESLEKLER SIRALANIYOR
Bu sistemi genelde ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlara yönelik bir uygulama olarak görüyoruz. Mesleklerin listesi 5510 sayılı Yasa''nın 40. maddesinde bulunuyor. 20 iş dalında belirlenen mesleklerin bir kısmı özel sektör kolları iken kamu kurumları da bulunuyor. Dolayısıyla sizin de erken emeklilik imkanından yararlanabilmeniz için bu mesleklerden birisinde görev yapıyor olmanız lazım.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta bu sektörlerde çalışıyor olmak erken emeklilik için tek başına yeterli olmuyor.
Örneğin listede olan demir çelik fabrikalarında çalışanlar için yıpranma hakkı yani erken emeklilik fırsatı var. ancak bu fabrikanın yemekhanesinde çalışan bir aşçı ya da muhasebede çalışan bir muhasebeci bu haktan yararlanamıyor.
Yasanın bu iş kolunda tarif ettiği işlerde çalışmak gerekiyor.
Demir çelik fabrikaları için tarif edilen işler şöyle:
1) Demir izabe fabrikalarında cevherin demire çevrilmesi işleriyle boru fabrikalarının fırın ve döküm dairelerinde yapılan işlerde çalışanlar.
2) Çelikhanelerin çelik yapılan fırınlarıyla bunların teferruat ve eklentilerinden olan ikinci derecedeki fırınlarda ve konvertörlerde yapılan işlerde çalışanlar.
3) Sıvı haldeki demir ve çeliğin tesisat ve teçhizatla veya mekanik olarak taşınmasına ilişkin işlerde çalışanlar.
4) Sıcak veya sıvı haldeki cürufun taşınması ve işlenmesi işlerinde çalışanlar.
5) Haddehanelerde (soğuk demirle çalışılan haddehaneler hariç), fırınlarda, hadde serilerinde, haddehaneyi kızgın veya sıvı çelik yahut demirle besleyen tesisat ve araçlarla görülen işlerle kızgın halde olan yarı mamul parçaların kesilmesi ve hazırlanması işlerinde çalışanlar.
NASIL HESAPLANIYOR
Eğer yılın tamamını FHSZ kapsamında çalışarak geçirmişseniz o zaman mesleğinize göre hak ettiğiniz süre priminize ekleniyor.
Örnek verirsek; kurşun ve arsenik işinde FHSZ için 90 gün belirleniyor. İşçiler 360 gün bu kapsamda çalıştığında, prim gününe 90 gün daha ekleniyor.
Yılın bir bölümünü bu kapsamda çalışmış ama diğer bölümünde kapsama alınmamışsanız o zaman aşağıdaki formül devreye giriyor:
FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı X 90/ 360 = Eklenecek gün sayısı. Örnekle tekrar anlatalım.
● İşçi eğer yılın yarısını FHSZ kapsamında çalışmış diğer yarısını yıpranma kapsamı dışında çalışmışsa, yukarıdaki formüle göre yıpranma günü;
● 180 X 90/360 = 45 gün olarak belirleniyor. * Böylece bu işçinin 360 günlük primi 45 gün artırılıyor.
SINIR DA BULUNUYOR
Yıpranma hesabında her meslek için belirlenen süre sınırları da bulunuyor. Bu süre 5 yılı geçemiyor.
Yani ne kadar çalışırsanız çalışın alabileceğiniz ek süre 5 yıldan fazla olamıyor. Bir istisna bulunuyor. O da Türk Silahlı Kuvvetleri, MİT ve Emniyet mensupları için bu süre 8 yıla kadar çıkıyor.
Yaş indiriminden yararlanmak için yeraltındaki işlerde çalışanlar için 1.800 gün, diğer sigortalıların ise 3 bin 600 gün FHSZ kapsamında çalışmış olmaları gerekiyor.
FHSZ kapsamındaki bir sektörde çalışmış olmak yetmiyor. Belirtilen işi yapmak gerekiyor. Yani çimento fabrikasında yönetici sekreteri olarak çalışan birisi yıpranmadan yararlanamıyor. Ya da gazetedeki muhasebe elemanı yıpranma alamıyor.
İŞTE ERKEN EMEKLİLİK HAKKI TANINAN MESLEKLER
Ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlar fiili hizmet süresi zammı ya da bir başka adıyla yıpranma hakkı ile erken emekli olabiliyor. 45 mesleğe erken emeklilik imkanı tanınıyor.
Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar
Cıva üretimi işleri
Madencilik ve yeraltı işleri
Asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler
Sahil Güvenlik Komutanlığı
Radyoaktif işler,
TRT''de haber hizmetinde çalışanlar
Emniyet çalışanları
Askerler
Basın ve gazetecilik işleri
Ceza infaz kurumlarında çalışanlar
TBMM yasama organı üyeleri
Kurşun ve arsenik işleri
Su altında çalışmayı gerektiren işler
Hastabakıcı hemşireler
Cam fabrika ve atölyeleri
Alüminyüm fabrikaları
Hemşire
Döküm fabrikaları
Çimento fabrikaları
İhtiyat pilotları
Kok fabrikaları
Tabip
Toplum sağlığı teknisyeni
Termik santraller
Ebe
İtfaiye ve yangın söndürme işleri
Diş tabibi
Eczacı