İşçinin kıdem tazminatı böyle ortadan kaldırılacak! Kimse bu detayı konuşmuyor

AKP'nin yerel seçimlerin ardından işçilerin kıdem tazminatı hakkına yönelik yeni bir saldırı planı yapacağı konuşuluyor.

Orta Vadeli Plan ve son olarak Meclis'e sunulan 12. Kalkınma Planı belgeleri, kıdem tazminatının adım adım ortadan kaldırılmasına yönelik bir zemin oluşturulduğunu gösteriyor. Ancak bu belgelerde kıdem tazminatına açık bir şekilde atıfta bulunulmuyor.

İktisatçı ve soL yazarı Oğuz Oyan'ın daha önce soL'da yayımlanan yazısında ifade ettiği gibi, Orta Vadeli Program'ın (OVP) yazılı olmayan hedefinin "Kıdem tazminatını fona dönüştürerek sistemden çıkarmak" olduğu tespitiyle birlikte, Oyan, 12. Kalkınma Planı'nı da bu açıdan ele alıyor. Oyan, "Sosyal güvenlik ve sağlık sistemlerinin piyasalaştırılması amaçları dışında, kıdem tazminatının bir TES (Toplu İş Sözleşmesi) sistemi içinde zamanla tasfiye edilmesi de hedeflenmektedir," şeklinde ifade ediyor.

Oyan'ın değerlendirmesi şöyle:

19 Eylül tarihli soL Haber Portalı'nda çıkan "OVP ve Emekçiler" yazımda Orta Vadeli Program (2024-2026)'ın emek aleyhine olan ve olabilecek tasavvurlarına dikkati çekmiştim. Şu satırları oradan aktaralım:

"OVP'nin bir de metinde yazılı olmayan kocaman bir hedefi var: Kıdem tazminatını fona dönüştürerek tedricen sistemden çıkarmak. Bu yeni bir hedef değil malum; yarım yüzyıla yakındır hep gündeme gelir; 12 Eylül rejimi bile göze alamadı. Peki şimdi alınabilir mi? Aslında OVP'de "Kıdem Tazminatı" kavramı bile geçirilmemiş yani açıkça yazılması göze alınamamış. Bir "tamamlayıcı emeklilik sistemi" kavramı geçiyor, üstelik büyük harflerle bile yazılmadan, TES kısaltması da kullanılmadan! (s.26, tedbir 21). Buna yer verilen bölüm, dikkatinizi çekerim, "finansal istikrar" bölümü; üstelik sosyal güvenlik sistemine ilişkin düzenlemeler olması gerektiği gibi "kamu maliyesi" bölümünde yer alırken, TES orada yer almıyor. Çünkü niyet belli: Kamu maliyesinde finansal sıkışıklık gene çok büyüdü; 2023-2026 dönemi Merkezi Yönetim Bütçesi açıkları toplamı 8 trilyon TL'yi buluyor. Faiz giderleri de aynı dönemde 6 trilyon TL'ye çıkıyor. Merkezi Yönetim Bütçesi açıklarının GSYH'ya oranı 2023 ve 2024 için yüzde 6,4 olarak öngörülüyor".

Önce "Yurtiçi tasarruflar" başlığından (s.60):

349. Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) daha cazip hale getirilerek fon tutarı ve katılımcı sayısı artırılacak, Otomatik Katılım Sistemi (OKS) işveren katkısını içerecek şekilde geliştirilecek ve fon çeşitliliği sağlanacaktır.

349.1. OKS’nin işveren katkısını da içeren ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceği tamamlayıcı emeklilik sistemi kurulacaktır.

349.2. OKS’de fon çeşitliliği katılımcıların farklı risk algısı ve tercihlerini dikkate alacak şekilde artırılacaktır.

(349.4.'te ise, özetle, 'BES katılımcılarının fonlarının, ihdas edilecek "yaşlı bakım sigortası" bağlamında, isteğe bağlı olarak uzun dönem bakım teminatına dönüştürülecektir' denilmektedir).

349.6. OKS’de olduğu gibi BES’ten emekli olan bireylerin birikimlerini toplu olarak çekmeleri yerine programlı geri ödeme veya yıllık gelir sigortası şeklinde almaları özendirilecektir.

Şimdi de "Sosyal güvenlik sistemi ve finansmanı" başlığından (s.76 ve 77):

405. Sosyal güvenlik mevzuatı ve uygulamaları değişen işgücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma modellerine uyumlu hale getirilecektir.

405.1. Dijitalleşmeyle birlikte geleneksel işyeri kavramının dışında ortaya çıkan yeni çalışma modellerinin sosyal güvenlik sistemiyle uyumlaştırılması için teknik ve hukuki altyapının güçlendirilmesine ilişkin çalışmalar yapılacaktır.

405.2. Sosyal güvenlik uygulamalarının başta kısmi süreli çalışma olmak üzere esnek çalışma modelleriyle uyumu artırılacaktır.

406. Kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilerek sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir. (Not: prim ödeme gün sayısının arttırılmasını kapsıyor olabilir).

406.1. Sosyal güvenlik sisteminde hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi güçlendirecek reformlar hayata geçirilecektir.

406.2. Aylık bağlama sistemi kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik edecek ve mali yük getirmeyecek şekilde yeniden düzenlenecektir.

406.3. Sosyal güvenlik sisteminin mali sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla emeklilik kriterlerinin belirlenmesinde doğuşta beklenen yaşam süresi artışı ile uyumlu otomatik ayarlama mekanizmalarına ilişkin çalışmalar yapılacaktır. (Not: Burada, eğer emeklilik yaşının uzatılması kastedilmiyorsa -ki bizce buna şimdilik ihtiyaçları yok- gene prim ödeme gün sayısının arttırılması anlaşılabilir).

407. Nüfusun yaşlanmasının sosyal güvenlik sistemi üzerindeki etkilerinin azaltılması için bakım sigortası ve mesleki rehabilitasyon uygulamaları hayata geçirilecektir.

407.1. Yaşlı bakım hizmetlerinin finansmanı için bakım sigortası kurulacaktır.

407.2. Sürekli iş göremezlik geliri veya maluliyet aylığı alan kişilerin yeniden işgücü piyasasına dönmesi için mesleki rehabilitasyon uygulaması hayata geçirilecektir.

408. Sosyal güvenlik sisteminde prim tahsilatları artırılacaktır. (Not: Hangi yolla?)

408.1. Prim borçlarının takip ve tahsilat süreçleri etkinleştirilecektir.

410. Sosyal güvenlik sistemi, emekli refahının artırılması ve kişilere ilave sağlık güvencesi sağlanması amacıyla tamamlayıcı emeklilik ve sağlık sistemleriyle desteklenecektir. (Not: Sadece TES değil aynı zamanda bir "tamamlayıcı sağlık sigortası" (TSS) öngörülmektedir. Sağlık sigortasının piyasalaştırılmasında yeni bir adımdır).

410.1. Genel Sağlık Sigortası sisteminin sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi, kişilere alternatif bir sağlık güvencesi sağlanması ve sağlık hizmet sunumundaki kapasitenin etkin kullanımı için tamamlayıcı sağlık sigortacılığı teşvik edilecektir.

İşçi sınıfı bu kadar kolay teslim alınabilecek mi? Temel soru bu

Görüldüğü gibi 12. Kalkınma Planı, son OVP'deki politikaları aynen sürdürmekte ve biraz daha ayrıntılandırmaktadır. Ortada sosyal güvenlik ve sağlık sistemlerinin piyasalaştırılması niyetleri dışında, kıdem tazminatının bir TES sistemi içinde eritilerek süreç içinde tasfiyesi de bulunmaktadır. Bu arada bir yaşlı bakım sigortası (YBS) kurulmasının ve yeni bir fon biriktirim aracı elde etmenin hesapları da vardır. Böylece, hem özel sektöre yeni sigortacılık alanları açılmakta, hem de daha önemlisi, kamunun finansman ihtiyaçlarının emrine sunulacak üç fonun kurulacağı müjdelenmektedir: TES, TSS ve YBS... Sermayenin öteden beri tasfiyesi için uğraştığı "kıdem tazminatı" hakkının tarihe gömülmesi de bu vesileyle "başarılabilirse", sömürü düzeninin her istediği gerçekleşecek demektir. Peki işçi sınıfının bu kadar kolay teslim alınması sağlanabilecek mi? Temel soru budur.

Burada görev hem "kıdem tazminatına saldırı genel grev nedenidir" diyen (hatta bunu genel kurul kararlarına bağlayan) sendikal konfederasyonlara hem de emeğin davasını savunan sol partilere düşmektedir.

KAYNAK: SOL