Ağaç inancı, birçok doğa inancında bulunan animizm anlayışının bir parçası. Ağaç inancının sistemine bakıldığında, ağaçların saygı gösterilmesi gereken bir ruha sahip olduklarına inanılır ve bu saygının bereketi de etkilemesi gibi durumlara inanılır.
Eski Türklerin ve Moğolların inancı olan Tengricilik ile Kuzey Amerika'nın yerli inançlarında, dünyanın merkezinde durduğuna ve yer ile gök alemini birleştirdiğine inanılan "Dünyalar Ağacı" bulunur. Ağaç tapınmasının izleri Oğuzlara kadar uzanıyor: “Bay Terek”, “Temir Kavak” veya “Hayat Ağacı” olarak adlandırılan kutsal “Evliya Ağaç” inançlarına benzer inanışlar, sadece Türk mitolojisinde değil, tüm dünya mitolojilerinde görülebiliyor.
Türk etnik-kültürel geleneğinde önemli bir yer tutan ağaç miti, yaratılışın ana motiflerinden biri olarak kabul edilir. Bu inanca göre, ilk insan dokuz budaklı bir ağacın altında yaratılmıştır.
Türk mitolojisinde “Evliya Ağaç”, Tanrı’ya ulaşmanın yolu. Kutsal kabul edilen bazı ağaçların dallarının, yüce dağlar gibi, göklere kadar uzandığı ve ışık dolu cennet alemine eriştiğine inanılır. Cennet, Ulu Tanrı’nın gözle görülebilen yanını temsil ediyor. Bu bağlamda, “Evliya Ulu Ağaç”, Türk düşüncesinde Tanrı’nın ilahi özelliklerinin yeryüzündeki sembolü hâline geldi.
Ağaç, Türk halklarının geleneksel dünya görüşlerinde, insanların birbirleriyle ve doğayla olan bağını da sembolize ediyor. Bu nedenle, ağaç miti, Türk düşüncesinde hem kozmolojik hem de sosyal bir öneme sahip.
Türk mitolojisinde Tanrı'yı sembolize eden kutsal Evliya Ağaçları, çeşitli özellikleriyle dikkat çekiyor. Bu ağaçlar, benzersiz ve tek olmaları, ölümsüzlüğü sembolize etmeleri ve sığınacak bir yer olmaları gibi niteliklere sahip. Bu özellikler, aynı zamanda "Ulu Gök Tanrı"nın taşıdığı özelliklerle örtüşüyor. Bu nedenle, ağaç kutsal kabul edilmiş ve kesilmesi günah sayılır. Tanrı Dağı gibi, "Evliya Ağaç" da Türk mitolojisinde Tanrı'yı temsil ediyor.
Türk halk kültüründe, ağaçların bereketli olması veya birkaç yıl ürün vermeyen ağaçların tekrar ürün vermesi için "ağacı korkutmak" gibi gelenekler bulunuyor. Ayrıca, rüyada çiçek açmış ağaç görmek, dünyaya bir çocuğun geleceğine; yıkılan ağaç görmek ise ölümün habercisi olarak yorumlanıyor. Bu inanışlar, ağaçlara bağlı eski inançların bir yansıması. Mitolojik bir inanışa göre, öbür dünyada her yaprağı bu dünyadaki bir insana ait olan bir ağaç vardır; bir insanın yaprağı sararıp düştüğünde, o kişi ölür. Ayrıca, Kadir gecelerinde suların durduğuna ve ağaçların secdeye gittiğine inanılıyor.