Sosyal güvenlik sistemine ödenen primler, "hizmet borçlanması, iki işte çalışılması, yaşın dolmasına karşın emeklilik için ödenen gün sayısının yetmemesi" olmak üzere üç durumunda geri alınabilir. Çalışanlar için bildirilen prime esas kazançlarda alt ve üst sınır uygulaması bulunuyor. Birden fazla işyerinde çalışanlar üst sınırı aşan kazançları için ödediği primleri geri alabiliyor.
Prim iadesi için işyerinin bağlı olduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne başvuruda bulunulması gerekiyor. Bu yıl için prime esas kazanç tutarı 37 bin 530 lira olarak uygulanıyor. Birden fazla işverenden ücret alan SSK''lı çalışanlar için bir ayda ödenen primin bu tutarı aşan kısmının yüzde 15''i oranında prim iadesi yapılır. Mayısta bir işyerinden 40 bin lira, diğerinden 35 bin lira brüt ücret alan çalışanın 75 bin lira üzerinden primi yatırılıyor. Burada tavanı aşan kazanç tutarı 37 bin 470 lira olup buna karşılık gelen sigorta primi, işsizlik sigortası primi işçi payının yüzde 15''i hesaplanıyor. Bu durumda 5 bin 620 lira prim iadesi alınabilir. Sigorta prim iadesi konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle:
EMEKLİ OLDUKTAN SONRA ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN DE PRİM İADESİ ALABİLİR Mİ?
Emekli olduktan sonra sigortalı çalışmaya devam edenler için işçi payı olarak yüzde 7.5 oranında prim kesilir. İşsizlik sigortası primi ise kesilmez. Bu nedenle, emekli çalışanların tavanı aşan kazançlarının yüzde 15''i oranında değil, yüzde 7.5''i oranında prim iadesi yapılır..
SSK, Bağ-Kur çalışanları açısından primin ait olduğu yıldan itibaren başvuru tarihine kadarki süre için güncelleme katsayısı ile hesaplama yapılır. Ancak iade edilen primler için bir faiz uygulanması söz konusu değil.
Prim iadesi toptan ödeme, birden fazla işveren yanında yapılan çalışmalarda prime esas kazanç üst sınırının aşılması durumunda yapılıyor. Toptan ödeme; emeklilik için aranan yaş koşullarından yaş şartını sağlayıp yeterli prim ödeme gün sayısına sahip olmayan sigortalılara yapılır. Tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi hemen yapılabilirken, toplu ödeme emeklilik yaşı doldurulduktan sonra yapılabilir. Yaşı doldurup prim ödeme gün sayısını doldurmayanlar sosyal güvenlik merkezlerine talepte bulunarak ödedikleri prim tutarını toptan alabilir.
AYNI SİGORTA TÜRÜNDE OLMA ZORUNLULUĞU VAR MI?
Sadece çalışandan kesilen, uzun vadeli sigorta kollarını (malullük, yaşlılık, ölüm) ifade eden primler iade edilir. İşveren payı, sağlık sigortası payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen prim iade edilmez. Birden çok işyerinde çalışıp yüksek prim ödeyenlerin fazladan ödediği primi geri alma hakkı bulunuyor. Aynı sigorta türünde olması gerekiyor. Uzun vadeli sigorta primlerinin yaşlılık aylığı bağlanamayan kısmı da iade ediliyor.
Sigorta primlerinin yaşlılık toptan ödemesi olarak geri alınabilmesi için sigortalının işten ayrılmış veya işyerini kapatmış, devretmiş olması gerekiyor. Ayrıca malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamamış prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurmamış olması gerekiyor. Bunun için sosyal güvenlik merkezi, il müdürlüğüne yazılı başvuruda bulunmak gerekiyor.
Ölen hak sahibinin yakınlarına ölüm aylığı bağlanamaması durumunda talep halinde eş, çocuk, ana, babaya hisseleri oranında ödeme yapılabilir. Vefat eden Bağ-Kur''lu bir kişinin 1780 prim günü bulunuyorsa bu kişinin hak sahibi ölüm aylığı alamıyor ancak ödenen primleri topluca alabiliyor.
GEREKENDEN FAZLA PRİM GÜN SAYISINA AİT PRİMLER DE GERİ ALINABİLİR Mİ?
İŞ Kanununda emeklilik için gerekli görülen, doldurulması gereken prim gün sayısı asgari prim gün sayısı yani alt sınırdır. Emeklilikte fazla prim gün sayısından bahsetmek mümkün değildir. Asgari prim gün sayısının üzerinde olan prim gün sayısına ait primlerin geri alınması söz konusu değildir.
HİZMET BORÇLANMASINDA PRİM İADESİ ALINABİLİR Mİ?
Hizmet borçlanması için ödenen sigorta primleri, SGK tarafından borçlanılan süre dikkate alınarak emekli, dul, yetim aylığı bağlanması gibi herhangi bir işlem yapılmadıysa geri alınabilir. Hizmet borçlanmasını iptal etmeden bir kısmı işverenden talep edilerek vergi matrahından düşülmesi yoluyla geri alınabilir.