MEHMET AKİF ERDEM / GÜNBOYU
Türkiye''de bir süredir kiracı ve ev sahiplerini karşı karşıya getiren ''Yüzde 25''lik zam sınırı'' temmuz ayı itibariyle ortadan kalkacak. Son 2 yılda ortalama %425 oranda artan kiralar ise milyonlarca vatandaşın gözünü korkutmaya devam ediyor.
Yüzde 25''lik zam sınırının ortadan kalkmasıyla birlikte yapılacak artışlar karşısında ödeme gücü bulunmayan milyonlarca kiracı, oturduğu daireyi boşaltmak zorunda kalmaktan korkuyor.
Dünya Gazetesi yazarı Ufuk Korcan, kaleme aldığı "Kira artışlarına düzenleme şart!" başlıklı yazısı ile bu soruna dikkat çekerken, yeni bir düzenleme konusunda da okuyucularına bilgi paylaştı.
İşte Korcan''ın yazısından öne çıkanlar...
Türkiye genelinde son 2 yılda yaşanan kira artışları dudak uçuklatıyor. Ev sahibi hayat pahalılığını gerekçe gösterirken kiracı gelirinin o kadar artmadığını söylüyor. Bu sorun önünüzdeki dönemde daha da derinleşmeden bir düzenlemeye ihtiyaç var.
Peki diğer ülkeler bu sonunun önüne nasıl geçti? ‘Paranın Rotası’nda bugün getiri değil, giderlerden bahsedelim. Son yıllarda en fazla şikayet edilen konulardan biri de kiralarda yaşanan artışlar. Pandemi, yüksek enflasyon, deprem gibi gelişmeler kiralarda geçmişte eşine rastlanmayan yükselişlere neden oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) son açıkladığı Bina ve Konut Nitelikleri Araştırması’na göre, Türkiye’de hanehalklarının yüzde 60.7’si oturduğu konutun sahibi. Kirada oturanların oranı ise yüzde 27.6. Hanehalklarının yüzde 8.4’ünü oturdukları evin sahibi olmayan fakat kira ödemeyenler oluşturuyor. Yüzde 0.9’luk kesim de lojmanda oturan hanehalklarından oluşuyor.
2 yıllık artış: Yüzde 425
Endeksa’nın verilerine göre, son 1 yılda kiralarda yüzde 209, son iki yılda ise yüzde 425.71 oranında artış yaşandı. Türkiye’de ortalama konut kirası şubat ayı sonu itibarıyla 8.866 TL. Bu süreçlerde maaşlarda bu kadarlık artışların olmadığı aşikar. Dolayısıyla bugün Türkiye genelindeki ortalama kiralara bakıldığında asgari ücretle çalışanın birinin hem kirada oturup hem de geçimini sağlaması imkansız gözüküyor. Eğer bu kişi okul çağında çocuklu bir ailenin geçimini sağlıyorsa durum çok daha vahim. Peki kiralarda yaşanan bu ‘fahiş’ tırmanışa karşı bir önlem alınamaz mı? Diğer ülkelerde durum ne?
Deprem sonrası uçuşa geçti
Haziran 2022 tarihinde konut kiralarına 1 yıl boyunca tüketici fiyat endeksindeki 12 aylık değişim oranlarının ortalaması yerine yüzde 25’lik bir üst sınır getirilmişti. Bu süre 1 Temmuz 2023’de sonra erecek ve ev sahibi ile kiracı yeni rakamı belirleyecek. Bu yüzde 25’lik orana kaç kişinin uyduğu konusu ise belirsiz. Aslında kira konusuna taraf her iki kesim kendi açısından haklı. Ev sahibi, yüksek enflasyon karşısında kira gelirinin düştüğünden şikayet ederken kiracı da talep edilen rakamları ödeyecek kadar gelir elde edemediğini söylüyor.
Bu konuda her iki tarafında mağduriyetini giderecek kalıcı bir düzenleme kaçınılmaz gözüküyor. Örneğin 11 ili vuran deprem felaketi sonrasında çevre illerde yaşanan kira artışları vicdanları tam anlamıyla sızlattı. Depremden sonra Ankara’da kiralar tam yüzde 163.7 yükselirken komşu illerde bu oran yüzde 157.6’ya ulaştı.
Kiralar hangi ülkede nasıl belirleniyor?
Çok sayıda ülkede kira artışları ile ilgili düzenlemeler mevcut. Örneğin Almanya’da kiralar 6 yıl içinde metrekare başına 3 eurodan fazla artamaz. Metrekare fiyatı 7 euronun altındaki konutlar için ise bu limit 2 euro. Avusturya’da Adalet Bakanlığı, her bölge için ortalama standart daire "referans değeri" belirliyor. Kira, standart dairenin konumu ve donanımıyla karşılaştırılarak ortaya çıkıyor. Viyana''da referans değer metrekare başına 6.15 euro. Paris’te kira kontrol önlemleri 2019’da bu yana yürürlükte. Kiraların belirlenmesinde metrekare başına referans kira kullanılıyor. Bu değer konut kategorisi ve coğrafi bölgeye göre değişiyor.
İspanya’da mülk zengini için özel düzenleme
İspanya’da ayrıca büyük kiralama şirketleri ile daha küçük ev sahipleri arasında ayrım yapılmasına imkan sağlanmış durumda. Eğer ev sahibi 10’dan fazla konuta veya 1.500 m2''nin üzerinde kiralanabilir konut alanına sahip gerçek veya tüzel kişi ise kira artışı yüzde 2''lik tavanı aşamaz. Kalan ev sahiplerinin konutlarında ise kira artışı her iki tarafın anlaşmasıyla gerçekleşir. Eğer anlaşma sağlanamazsa, maksimum yüzde 2''lik sınır geçerli oluyor.