Geçen yılın Alzheimer’la ilgili en önemli haberi, aducanumabın şartlı da olsa (sadece erken dönemdeki hastalar için) onaylanmasıydı. Hastaların henüz şikâyetleri başlamadan beyinde birikmeye başlayan amidoid proteinini temizleyen ilacın ilk onaylandığında (Haziran 2021) yıllık tedavi tutarı 58 bin dolardı (yaklaşık 855 bin lira). Biogen ilaç firmasının ürettiği ilaçla ilgili çalışmalar 2019’da etkisinin bulunmadığı düşünülerek durdurulmuştu. Ancak firma ilacın yüksek dozda kullanılması halinde faydalı olduğunu öne sürerek yeniden çalışmalara başlamıştı. Biogen’in başvurusu üzerine FDA yeniden değerlendirmiş, tartışmalı ve şartlı da olsa da ilacı onaylamıştı.
‘ERKEN EVREDE KULLANILACAĞINI DÜŞÜNÜYORUM’
Diken’den Mesude Erşan, Nöroloji uzmanı ve Türkiye Alzheimer Derneği Onursal Başkanı Prof. Dr. Murat Emre’yle hem Alzheimer hastalığını hem de en yeni tedavi silahı aducanumabı konuştu.
Alzheimer hastalarının beyinlerinde beta amiloid ve tau proteinleri birikiyor. Bir antikor olan aducanumab (pasif aşı da deniyor), beyinde çöken amiloid plaklarını (özellikle yumuşaklarını) söküyor, yenisinin çökmesini engelliyor.
Emre, uzun yıllardır amiloid üzerine etki edecek tedaviler üzerinde çalışıldığını anlattı: “Çok sayıda başarısız deneme oldu. Amiloid çok erken dönemde birikiyor ve hasar veriyor. Klinik belirtiler ortaya çıkmaya başladığında hasar tamamlanmış oluyor. Sökülse de faydası yok.”
Bugüne kadar kullanılan ilaçlar hastalığın belirtilerine yönelikti, hastalığa yol açan mekanizmayı hedeflemiyordu. Aducanumab sadece erken evre hastalar için onaylandı. FDA firmanın dördüncü faz aşamasında ilacın etkisini ortaya koymaması halinde onayını geri çekecek.
Emre şöyle konuştu: “Daha önce başka moleküllerin de amiloidi temizlediğini görmüştük. Ancak hastanın klinik seyrinde yararları olmadı. Orta ve ileri evre Alzheimer hastalarında amiloidi oradan uzaklaştırmanın hiçbir faydası yok. Ben de sadece erken evrede kullanılabileceğini düşünüyorum. Başka antikorla ilgili çalışmaların sonuçları da açıklandı. Önümüzdeki birkaç yıl içinde elimizde en az üç antikor olacak.”
Öte yandan ilaç damardan uygulanıyor. Beyinde ödem ve küçük kanamalar yapabiliyor. Dolayısıyla çok dikkatli seçilmiş hastalarda uygulanması öneriliyor.
‘AKTİF BİR SOSYAL YAŞAM İÇİNDE OL’
Türkiye Alzheimer Derneği’nin hastalık riskini azaltmak için aşağıdaki önerilerde bulunuyor:
Zihinsel olarak zorlayıcı ve ilginç aktivitelerle meşgul ol.
Kademe kademe yeni bilgiler öğren yeni uğraşılarla meşgul ol, yeni bilgiler öğren (sudoku, yeni bir dil, satranç vb.)
Yeterli uyu. Beynin bilgi ve deneyimleri uzun süreli hafızaya kaydetmesi için süreye ihtiyacı vardır.
Stresi azalt. Stres dikkat, konsantrasyon ve hatırlamayı bozar.
Fiziksel aktiviteleri sürdür. Egzersiz kan dolaşımını artırarak beyin hücrelerine oksijen ve gıdaların naklini artırır ve beynin daha etkili çalışmasını sağlar.
Sosyal ilişkiler içinde ol. Araştırmalar geniş ve çeşitli sosyal ağ içinde olan kişilerin daha sağlıklı kaldığına işaret etmektedir. Aktif bir sosyal yaşam içinde ol.