BBC Türkçe yazarı Merve Kara’nın derlemelerine göre, 15 milyona yakın bir nüfusu etkileyen 6 Şubat depremlerinin ardından yapılan resmi açıklamalarda 3 milyon 320 bin kişinin deprem bölgesi dışına göç etmek zorunda kaldığı belirtildi. Ancak depremden etkilenen seçmen sayısı resmi olarak duyurulmadı.
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Salı günü NTV yayınına verdiği röportajda depremden kaç seçmenin etkilendiği sorusuna net bir rakamla yanıt vermedi ve "Katılımda bir problem olmayacaktır, isteyen gidip oyunu gönül rahatlığıyla kullanabilecektir" dedi.
17 Nisan''da seçmen verilerini açıklayan Yüksek Seçim Kurulu (YSK) Başkanı Ahmet Yener, 14 Mayıs seçimlerinde yurtiçi ve yurtdışında toplam 64 milyon 113 bin 941 seçmenin oy kullanacağını açıkladı.
Yener, deprem bölgesinden kaydını aldırmayan seçmenlerle ilgili soruya "Yaklaşık 133 bin seçmenin askı süresi içerisinde deprem bölgesinden diğer illerimize kayıtlarını aldırması söz konusudur" yanıtını verdi.
Yener, "Ayrıca 2 Nisan öncesi, yani askı süresi öncesinde e-Devlet üzerinden de deprem bölgesinden diğer illere geçen vatandaşların nüfus kayıtlarını aldığı kamuoyunun malumudur. Ancak bu rakamın ne kadar olduğunu İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünden sorulması daha uygun olacaktır" ifadelerini kullandı.
İçişleri Bakanlığı BBC Türkçe''nin bu konudaki sorularına yanıt vermedi. YSK kararıyla, depremden etkilenen illerdeki seçmenlerin 17 Mart''a kadar oy kullanacakları adresle ilgili bildirimde bulunmaları talep edilmişti. 20 Mart ve 2 Nisan tarihleri arasında itiraz yoluyla düzeltme imkanı tanınmıştı.
DEPREMDEN ETKİLENEN NÜFUS TÜM TÜRKİYE''YE YAYILDI
6 Şubat depremlerinden etkilenen illerden Türkiye genelinde tüm illere doğru bir hareketlilik yaşandı.
Her şehir bu hareketlilikten eşit pay almadı. En fazla depremzedenin yerleştiği Ankara''da Büyükşehir Belediyesi Meclisi Birinci Başkan Vekili Fatih Ünal, Nisan ayında 450 bin depremzedenin kentte yaşadığını söylemişti. Öte yandan en fazla kayıp veren kentlerden Malatya''nın Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan 26 Nisan''da AA''ya yaptığı açıklamada Malatya''dan 600 bine yakın kişinin deprem nedeniyle ayrıldığını tahmin ettiklerini belirtmişti. Gürkan, kente dönüşlerin yaşandığını ve bahardan itibaren hızlanacağı beklentisini paylaşmıştı.
Depremde yaşanan göç hareketliliğiyle ilgili son güncel veriler 3 Mart''a ait. AA''nın derlediği verilere göre depremzedelerin en çok göç ettiği kentler sırasıyla Ankara, Antalya, İzmir, Mersin, Elazığ ve Muğla oldu. Ancak göç eden 3,3 milyona yakın insanın tümü göçle yaşanan değişikliği aynı şekilde deneyimlemedi.
BBC Türkçe''ye konuşan Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Göç Politikaları Merkezi''nde Ali Zafer Sağıroğlu, deprem bölgesinden yaşanan hareketliliğin bir bölümünü "mekik göç" olarak tanımlıyor. Bu, bölgeden ayrılsa da memleketlerine çalışma gibi sebeplerle gidip gelmeyi sürdüren insanları tanımlıyor.
Sağıroğlu, "Bölgeden ayrılan insanların bir kısmı dönme eğilimi gösterir, belirsizlik nedeniyle adres kaydını aldırmaz. Ancak ne kadar insanın sandıktan uzak olacağını söylemek spekülasyon olur" diyor.
Son dönemde dönüşleri gözlemlemenin mümkün olduğunu söyleyen Sağıroğlu, Milli Eğitim Bakanlığı''nın (MEB) verilerinin de bu trendi doğruladığını belirtiyor. Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer 22 Nisan''da yaptığı açıklamada deprem bölgesinden diğer illere nakil olan yaklaşık 35 bin öğrencinin illerine geri döndüğünü açıklamıştı.
SİYASİ PARTİLERİN BU KONUDAKİ ÇALIŞMALARI NELER?
Depremle birlikte yaşanan seçmen hareketliliğine siyasi partiler farklı yanıtlar veriyor. CHP Parti İçi Eğitim Sorumlusu Aytuğ Atıcı, partisinin deprem nedeniyle yerinden edilen ancak kaydını gittiği bölgelere aldırmayan seçmenleri sandığa taşıyacağını açıkladı.
BBC Türkçe''ye CHP''nin bu konudaki çalışmalarını anlatan Atıcı, seçmenlerin sandığa erişiminde "beş ilde sorun yaşanabileceğini tespit ettik" dedi.
CHP''ye göre bu iller Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve Osmaniye. Atıcı bu illerdeki yıkımın büyüklüğü nedeniyle daha büyük göç yaşandığını belirtti:
"Adana, Diyarbakır gibi deprem bölgesindeki diğer illerin dışarı göç vermediğini ya da sınırlı olduğunu gözlemledik." CHP''nin deprem bölgesindeki göçe dair ikinci tespitiyse "sorun yaşanabilecek illerden" hareketliliğin öncelikle en yakın, düşük riskli ilçelere ya da illere yöneldiği.
Atıcı, "Hatay, İskenderun''da yaşayanlar Erzin''e ulaşmış; Malatya merkezdekiler Elazığ''a gitmiş... Yani öncelikli olarak gördük ki bu depremzedelerin büyük çoğunluğu kendi imkanlarıyla yakın bölgelerden kayıtlı oldukları sandıklara oy vermeye gelebilecek durumdalar." diyor. Ancak bu kişilerin dışında kaydını aldırmadan görece uzak illere taşınan kişiler de var ve bunların sayısı bilinmiyor.
Atıcı, "Bu kişilerin sayısının çok fazla olduğunu düşünmüyoruz." diyor. Partiler, bu seçmenlerin sandığa erişimini kolaylaştırmak için il ve ilçe başkanlıklarıyla temasa geçilmesi çağrısında bulunuyor.
CHP''nin altını çizdiği bir konu seçmenlerin "son güne kalmadan" sandıklarına nasıl ulaşacaklarını parti teşkilatlarıyla birlikte organize etmeleri.
İYİ Parti ise depremlerden önce "halihazırda genç seçmenler için sağladığı" ulaşım imkanına benzer bir yolu 14 Mayıs seçimlerinde de izleyecek. BBC Türkçe''ye konuşan İYİ Parti YSK temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, "Bildiren seçmenlere olabildiğimiz kadar yarımcı olacağız." diyor.
YEŞIL SOL PARTİ HAREKETLİ SEÇMEN KOMİSYONU İLE ÇALIŞIYOR
CHP''li Atıcı, deprem bölgesinden kaydını aldırmayan seçmen sayısının 1,6 milyon kişi olduğu tahminini dile getiriyor:
"Teoride bu kişilerin 10 bin otobüsle birkaç gün öncesinden taşınması mümkün olabilir." Bu durumda taşınan kişilerin deprem bölgesinde bir süre konaklaması gerekiyor. Atıcı, seçimlerden bir süre önce deprem bölgesine taşıyacağı seçmenler için çadır kentler başta olmak üzere konaklama imkanı da sağlamak için çalıştıklarını da söylüyor. Yeşil Sol Parti, halihazırda inşaat işçileri, mevsimlik işçiler gibi ülke içinde geçici sürelerle yer değiştiren seçmenlerin "oy verme hakkını kullanmasını kolaylaştırmak için" ''Hareketli Seçmen Komisyonu'' ile çalışıyor.
BBC Türkçe''ye konuşan HDP İstanbul İl Eş Başkanı Ferhat Encü, bu kişileri otobüs firmalarıyla anlaşarak, seçimden birkaç gün önce deprem bölgesine ulaştırmak için çalışmalar yaptıklarını anlatıyor. Encü geçmişte 10-15 bin seçmenin bu yolla memleketlerine taşındığını belirtiyor. Depremlerin etkisiyle bu sayının artması bekleniyor. AKP, BBC Türkçe''nin kaydını aldırmayan seçmenlerle ilgili sorularına yanıt vermedi.
Oy ve Ötesi: 6000''e yakın bilet talebi alan Askıda Bilet 1,5 milyon TL bağış topladı. Siyasi partilerin yanında seçmenlerin oy verme hakkını güvence altına almaya çalışan sivil girişimler de var. Oy Ve Ötesi Yönetim Kurulu Başkanı Ertim Orkun, Çarşamba günü İstanbul''da düzenlendikleri bir basın toplantısında seçmenlerin sandığa erişimini kolaylaştırmayı amaçlayan "Askıda Bilet" kampanyasını tanıttı. Uygulama, adres kaydı deprem bölgesinde bulunan ve seçmen kimliği teyit edilen seçmenlere, oy kullanacakları şehre ulaşım için bedelsiz olarak bilet sağlamayı amaçlıyor.
Orkun, toplantıda kampanyanın farklı sivil toplum örgütü tarafından başlatıldığını belirtti ve bugüne kadar 1, 5 milyondan fazla bağış toplandığını belirtti.
Deprem bölgesinden 1,5 milyonun üzerinde insanın göç ettiğini belirten Orkun, depremzede yurttaşların oy kullanabilmeleri için daha fazla desteğe ihtiyaç olduğunu vurguladı.
Askıda Bilet, bilet taplerini ve bağışları web sitesi askidabilet.com üzerinden topluyor.
Bilet talepleri gönüllüler tarafından kimlik teyiti yapıldıktan sonra yayımlanıyor.
Web sayfasındaki güncel bilgilere göre oy kullanmak üzere deprem bölgesine gitmek için 6 bine yakın bilet talebi oluşturuldu.
BU DURUM SEÇİM SONUÇLARINI NASIL ETKİLEYECEK?
Siyasi parti temsilcileri depremlerin sebep olduğu seçmen hareketliliğinin seçim sonuçlarını etkileyeceği konusunda hemfikir görünüyor.
İYİ Parti''li Öztürk, "Tek bir oy bile kritik önemdeyken bu durumun seçim sonuçlarını etkilemeyeceği söylenemez. 150 oyun sonucu etkilediği seçim bölgeleri var" diyor.
BBC Türkçe''ye konuşan Doç. Dr. Ali Zafer Sağıroğlu, deprem bölgesinden farklı illere göçenlerin oy kullanma motivasyonlarında düşüş olabileceğini söylüyor:
"Son seçimlerde her 6 kişiden 1''inin sandık başına gitmediğini gördük, bu insanlarda daha yüksek bir oran görebiliriz."
Sağıroğlu, "Gittikleri yerde bu süreçlere katılmaktan, oy kullanılacak yerin bulunması" gibi faktörlerin göç eden seçmenler için caydırıcı olabileceğini belirtiyor.
Ona göre kaydını aldırmayan seçmenler açısından, kamunun topyekun bir çalışmayla depremzede gidişlerini organize etmemesi de bir diğer düşüş nedeni olabilir.
Sağıroğlu, açıklanan 64 milyona yakın seçmen sayısına karşın seçimlere katılımın "gerek teknik gerek motivasyon kaybı nedeniyle düşük" kalacağını tahmin ediyor.