Çalışanların, "ücreti, sigorta primi, hafta tatil ve yıllık izni" İş Kanunu'yla koruma altında bulunuyor. Sigorta primlerinin eksik yatırılması, ücretlerin tam ve vaktinde ödenmemesi durumunda çalışan iş akdini haklı olarak feshedebilir. Sigortası 30 günden az ve düşük kazanç üzerinden bildirilen işverenden kıdem tazminatını isteyebilir, işten ayrılma durumunda işsizlik sigortasından faydalanabilir. Emeklilik, askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışan ihbar süresine uyma zorunluluğu bulunmuyor.
İŞTE TÜM MERAK EDİLENLER
İşyerinde sigara içerek iş güvenliğini tehlikeye düşüren tazminatsız işten çıkarılabilir. Yargıtay kararlarına göre yazılı tebliğe karşın sigara içerek iş güvenliğini tehlikeye düşüren işçi tazminatsız işten çıkarılabilir. Sigortasız çalıştığını belgelerle kanıtlayanın çalışmaları tespit edildiğinde kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Sadece sigortalı olduğu sürelere ait değil, sigortasız çalıştığı süreler de dâhil tüm çalışma süresine ait olarak kıdem tazminatını alabilir. Çalışanın hafta tatilinin günü değişse de kullandırılması, yedi gün içinde kesintisiz 24 saat dinlendirilmesi zorunluluğu bulunuyor. Merak edilen bazı soruların yanıtları şöyle:
Sigortası düşük ücretten veya eksik yatırılan işçi işten ayrılıp tazminat alabilir mi?
Sigortası 30 günden az bildirilen ya da kazancı düşük bildirilen çalışan iş akdini haklı olarak feshederek kıdem tazminatı isteyebilir. Ücretin yasal hükümler, sözleşme şartlarına uygun ödenmemesi haklı fesih nedeni olduğu gibi, işten ayrılan ihbar süresine de uymak zorunda değil. Yargıtay, sigortanın eksik yatmasını da haklı fesih sebebi sayıyor.
İHBAR SÜRESİNE UYMAK ZORUNDA MI?
Emeklilik, askerlik, evlilik durumunda işten ayrılan ihbar süresine uymak zorunda mı?
İhbar süresi işçi veya işverenin iş sözleşmesini feshetmeden önce karşı tarafa haber vermesi gereken süreye deniyor. Buna uymadan iş akdini bitiren taraf ihbar tazminatı ödemek zorundadır. Kadın çalışan evlendikten sonra bir yıl içinde işten ayrılması, erkek de zorunlu askerlik nedeniyle işi bırakması durumunda kıdem tazminatını alabilir. Emeklilik, askerlik, evlilik gibi durumunda iş sözleşmesinin feshi halinde tarafların ihbar talep hakkı bulunmuyor.
İşyerinde sigara içen tazminatsız işten çıkarılabilir mi?
Yasa, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerde işverene haklı fesih yetkisi veriyor. Sigara içilmesi konusu fiili olarak yasada yer almıyor. Ancak iş güvenliğini tehlikeye düşüren işçi işten çıkarılabilir. Sigara içmenin yasak olduğunun yazılı olarak tebliğ edilmesine karşın iş güvenliği açısında tehlike oluşturması durumunda tazminatsız işten çıkarma söz konusu olabilir.
Sigortasız çalışan kıdem tazminatı alabilir mi?
Sigortasız çalışmaların belgelerle kanıtlanması durumunda geriye dönük olarak sigortalılık sağlanacağı gibi kıdem tazminatı alma hakkı da doğar. Belgeyle kanıtlama imkânı olmayanların hizmetlerinin geçtiği yılın sonunda başlayarak 5 yıl içinde iş mahkemesine başvurarak hizmet tespit davası açması gerekiyor.
Yıllık izin süresine hafta sonu dâhil mi, izin 10 günden az olabilir mi?
Bireysel, toplu iş sözleşmesiyle cumartesi, pazar hafta tatili belirlendiyse her iki gün yıllık izin süresinden sayılmaz. Çalışan isterse yıllık izninin bir bölümünü 10 günden aşağı olmamak üzere kullanabilir.
Kamu çalışanları yıllık izni parça parça alabilir mi?
Yıllık izinlerin tek parça halinde kullanılması esas olsa da tarafların karşılıklı anlaşması ile bölünerek kullanılabilir. Kamu çalışanlarının da yıllık iznini en az ya da çok kaç gün kullanabileceğine ilişkin bir engelleyici hüküm bulunmuyor. Bu nedenle parçalar halinde kullanabilir.
21 gün izin hakkı nasıl kazanılır?
Aynı işverene bağlı çalışma süresi 1 yıldan 5 yıla kadar olan çalışanların (5 yıl dâhil), 14 günlük yıllık ücretli izin hakkı bulunuyor. Herhangi bir işçinin 20 günlük yıllık ücretli izin hakkı elde edebilmesi için; aynı işverene bağlı çalışma süresinin 6 yıl olması gerekiyor.
Yıllık izin ücreti hangi durumda ödenir?
İş sözleşmesi herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin haz kazanıp kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden ödenir. Kullanılmayan yıllık izin ücretleri ancak iş akdinin feshi durumunda ödenir.
Kullanılmayan yıllık izinler yanıyor mu?
İşçinin kullanılmayan yıllık izinlerinin yanacağına ilişkin yasada bir hüküm bulunmuyor.
İşyerinde 10 yıl izin kullandırılmayan çalışan ne yapabilir?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na dilekçe ile yazılı olarak ya da Alo 170'i arayarak yasal haklarının korunmasını talep edebilir. Çalışanın onayı olsa bile tatil, yıllık izinlerden vazgeçilemez. (Sabah)