Mehmet Akif ERDEM/ Günboyu
Sabah Gazetesi'nden Hazal Ateş'in haberine göre, Emeklilikte Yaşa Takılanlar düzenlemesi kapsamında borçlanma ya da çalışarak emeklilik primini tamamlayamayanlar için toptan ödeme yapılıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yazılı başvuruda bulunan kişilere prim iadesi yapılıyor. Bu haktan emeklilik yaşını dolduranlar faydalanabilir.
Sadece çalışandan kesilen, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarını ifade eden primler iade edilir. İşveren payı, sağlık sigortası payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen primler iade edilmez.
Prim iadesi, birincisi toptan ödeme ve ikincisi birden fazla işveren yanında çalışanların prime esas kazanç üst sınırını aşması durumunda gerçekleşir. Toptan ödeme; emeklilik için aranan yaş koşullarını karşılayan ancak yeterli prim ödeme gün sayısına sahip olmayan sigortalılara yapılır.
Tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi hemen yapılabilirken, toplu ödeme emeklilik yaşı doldurulduktan sonra yapılabilir. Emeklilik yaşı doldurup prim ödeme gün sayısını tamamlayamayanlar, bulundukları bölgedeki sosyal güvenlik merkezlerine yazılı talepte bulunarak ödedikleri prim tutarını toplu olarak alabilirler.
1 - Prim iadesi için nereye ve nasıl başvurmak gerekiyor?
Emeklilik için gereken prim ödeme gün sayısını dolduramadığı için yatırdığı primi iade almak isteyenler, bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezi veya il müdürlüğüne yazılı talepte bulunmalıdır. Sigortalının vefatı halinde, hak sahipleri de toplu ödeme için başvurabilirler.
Bağ-Kur'lu bir kişi, vefat ettiğinde 1780 prim gününe sahipse, hak sahibi ölüm aylığı alamaz, ancak bu süre için ödenen primleri toplu olarak alabilir. Türk vatandaşlığından çıkarılanlar ise prim iadesi alamazlar.
2 - Prim iadesinde yaş koşulu var mı?
Primlerin toptan iadesi için yaş şartının sağlanması gerekmektedir. Emekli geri ödemesi, sigortalıların emeklilik için gerekli yaş şartını karşıladığı halde yeterli prim ödeme gün sayısını veya sigortalılık süresini tamamlayamadığı için aylık alamadığı durumda prim ödemesinin toplu olarak iadesi anlamına gelir.
Yeterli prim gün sayısını tamamlayamayan sigortalılar, yaş şartını sağladılarsa prim ödemesini toplu olarak alabilirler. Ancak yaşını doldurup prim gün sayısını tamamlayamayanlar, bağlı oldukları sosyal güvenlik merkezi veya il müdürlüğüne yazılı başvurarak ödedikleri prim tutarını toplu olarak alabilirler. Ayrıca, malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmamış olması gerekmektedir.
3 - İşçi ve işveren primleri birlikte mi iade ediliyor? İadede aynı sigorta türünde olma zorunluluğu var mı?
SSK'lılar için 2008'den önce kendi adına ödenen işçi ve işveren primleri, bu tarihten sonra sadece işçi primleri için ödeme yapılır. Bağ-Kur kapsamında olanlar için ise tarih ayrımı olmaksızın ödenen tüm primler iade edilir.
Sadece çalışandan kesilen, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarını ifade eden primler iade edilir. İşveren payı, sağlık sigortası payı ve İşsizlik Sigortası Fonu için kesilen primler iade edilmez. Birden çok işyerinde çalışanlar, fazladan ödedikleri primleri geri alma hakkına sahiptirler, ancak bu işyerlerinin aynı sigorta türünde olması gerekir. Uzun vadeli sigorta primlerinden yaşlılık aylığı bağlanamayan kısım da iade edilir.
4 - EYT kapsamında emekli olup çalışmaya devam edenler prim iadesi alabilir mi?
Emekli olduktan sonra sigortalı çalışmaya devam edenler için işçi payı olarak yüzde 7.5 oranında prim kesilir. İşsizlik sigortası primi ise kesilmez. Bu nedenle, emekli çalışanların tavanı aşan kazançlarının yüzde 7.5'i oranında prim iadesi yapılabilir.
5 - Emekliliğe hak kazandım, tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi mümkün mü?,
Prim iadesi, birden fazla işveren yanında çalışanlarda prime esas kazanç üst sınırını aşması durumunda gerçekleşir. Toptan ödeme; emeklilik için aranan yaş koşullarını sağlayıp yeterli prim ödeme gün sayısına sahip olmayan sigortalılara yapılır.
Tavanı aşan kazançlara ilişkin prim iadesi hemen yapılabilirken, toplu ödeme emeklilik yaşı doldurulduktan sonra yapılabilir. Yaşı doldurup prim ödeme gün sayısını dolduramayanlar, bulundukları bölgedeki sosyal güvenlik merkezlerine yazılı başvurarak ödedikleri prim tutarını toplu olarak alabilirler.
6 - İade edilen primler için faiz işletiliyor mu?
SSK ve Bağ-Kur çalışanları açısından, primler ait olduğu yıldan itibaren başvuru tarihine kadar olan süre için güncelleme katsayısı kullanılarak hesaplanır. Ancak iade edilen primlere faiz uygulanmaz.
7 - Hizmet borçlanmasında primlerin bir kısmı alınabilir mi?
Hizmet borçlanması için ödenen sigorta primleri, SGK tarafından borçlanılan süre dikkate alınarak emekli, dul, yetim aylığı bağlanması gibi herhangi bir işlem yapılmadıysa geri alınabilir. Bu durumda borçlanma iptal edilir. Ayrıca hizmet borçlanmasını iptal etmeden önce işverenden talep edilerek vergi matrahından düşülmesi yoluyla geri alınabilir.
8 - Tavanı aşan primlerin iadesi için süreç nasıl işliyor?
Çalışanın birden fazla işveren yanında çalışması durumunda, prime esas kazanç üst sınırının aşılması halinde primlerin iadesi mümkün olur. Bu durumda aynı sigorta türünde olmak önemlidir. Primler, çalışanın tabi olduğu sigortalılık durumu için belirlenen prime esas kazanç üst sınırını aştığında, fazla ödenen tutar Kurum'dan geri istenebilir.