Yoksula düşük zengine yüksek faiz: Mevduatta tarihi fark!

Son dönemde Merkez Bankası'nın aldığı kararlarla birlikte Türk Lirası mevduat faizleri arttı. Ancak, bu artışın ardında büyük bir eşitsizlik ortaya çıktı.

TCMB verilerine göre, üç aya kadar vadeli Türk Lirası mevduatlarında mart ayında ortalama faiz oranı yüzde 57,27'ye yükseldi. Ancak, en yüksek faiz oranı yüzde 80,52'ye kadar çıkarak rekor bir seviyeye ulaştı. Bu durum, ortalama faiz ile en yüksek faiz arasındaki farkın 23,25 puanla rekor kırmasına neden oldu. Geçtiğimiz yıl en yüksek faiz ile ortalama faiz arasındaki fark 1 puana yakındı, ancak bu fark giderek açılmaya başladı. Şubat 2024'te 18,54 puan, Ocak 2024'te ise 18,52 puandı. Üç aya kadar vadeli mevduatlarda ortalama faiz oranı son haftalarda yüzde 68,06'ya kadar yükseldi, ancak bu seviyenin üzerindeki faiz oranları genellikle yüksek hacimli ve/veya döviz dönüşümlü kur korumalı mevduatlarda görülmekte. Düşük hacimli mevduatlarda ise faiz oranları genellikle yüzde 50'nin altına düşmektedir.

TCMB'DEN FAİZ AÇIKLAMASI

TCMB'nin bugün yayımladığı Enflasyon Raporu'nda, mevduat faizlerindeki büyük farka da yer verildi. Rapor, "Yüksek ve düşük tutarlı mevduatlara uygulanan faiz farkı ve nedenleri" başlığı altında konuya odaklanarak, son 10 yılda yaşanan gelişmeleri değerlendirdi. Raporda belirtilenlere göre, TL mevduat büyüklüğünün bankaların faiz oranlarını belirlemede önemli bir faktör olduğu vurgulanarak, düşük ve yüksek tutarlı mevduatların faizlerinin incelendiği belirtildi.

Raporda, yüksek tutarlı mevduat sahiplerinin bankadan mevduatlarını çekmeleri durumunda bankaların likidite rasyolarının daha fazla etkileneceği ve bu nedenle bu müşterilerin bankalar karşısındaki pazarlık gücünün daha yüksek olduğu belirtildi. Ayrıca, yüksek tutarlı mevduat sahiplerinin finansal okur yazarlığı ve alternatif yatırım araçlarına yönelme olasılığının daha yüksek olduğu ve bu nedenle mevduat faiz esnekliğinin de daha fazla olduğu ifade edildi.

Raporda ayrıca, 2014-2022 yılları arasında düşük ve yüksek tutarlı mevduat faizleri arasındaki farkın 3,7 yüzde puan iken sonraki dönemde bu farkın 10,7 yüzde puana yükseldiği belirtilirken, enflasyon beklentilerindeki artışın da bu farkın artmasında etkili olduğu vurgulandı. Yüksek ve düşük tutarlı mevduat faizlerinin 12 aylık enflasyon beklentilerine göre reel farkının 2014-2022 yılları arasında ortalama 3,3 yüzde puan iken, 2023-2024 yılları arasında bu farkın 7,8 yüzde puan ile daha yüksek seyrettiği aktarıldı.

30 PUANLIK FAİZ FARKI...

TCMB'nin raporunda paylaşılan grafiklerde, ortalama mevduat faizinde 100 bin TL ile 1 milyon TL üzerindeki farkın son haftalarda 20 puana ulaştığı ve büyük özel bankalarda bu farkın yaklaşık 30 puan olduğu görüldü. TCMB, konuya ilişkin olarak "Para politikasının sıkılaştığı ve bankaların fonlama maliyetlerinin yükseldiği dönemlerde yüksek ve düşük montan arasındaki faiz farklarının arttığı" tespitinde bulundu. Rapor, 2023 yılı sonrasında reelleştirilmiş yüksek ve düşük montanlı faiz farkının oldukça yükseldiğine ve 5 Nisan itibarıyla 13,6 yüzde puana çıktığına dikkat çekti.

TCMB, artışın nedenlerini şöyle sıraladı: "Bu dönemdeki artışta, 2023 yılı Ağustos ayında uygulamaya alınan kur korumalı hesaplardan TL mevduata geçiş hedeflerinin de etkili olduğu değerlendirilmektedir. Yüksek montanlı mevduatın toplam mevduattaki payının kur korumalı hesaplarda (KKM ve DDM) daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca TL mevduata geçiş hedeflerinin etkisiyle, bankaların diğer TL mevduata ödedikleri faiz, kur korumalı hesapların faizlerine kıyasla daha yukarıda oluşmaktadır. Özetle, TL mevduata geçiş hedeflerinin etkisiyle kur korumalı hesaplardan TL hesaplara geçişte payı görece daha fazla olan yüksek montanlı mudileri ikna etmek için bankaların çok daha yüksek faiz oranları sunması neticesinde, yüksek ve düşük montanlı faiz farkının açıldığı değerlendirilmektedir."

Raporda, düşük montanlı mevduata sahiplerinin yüksek montanlı mevduata benzer faizler almasının, bu mevduat sahiplerinin tüketim yerine tasarruf tercihini artırarak enflasyon görünümüne olumlu katkıda bulunabileceği de vurgulandı, ancak bu yönde somut bir adım atılacağına dair bir mesaj verilmedi.