ÖZLEM BARAN / GÜNBOYU
AKP''nin yıllardır bağımsız olması gereken Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası''na (TCMB) yönelik talimatları ve ısrarlı faiz indirim kararları nedeniyle Türkiye''de rekor üstüne rekora koşan dolar, 21 Aralık 2021 tarihinde hayata geçirilen KKM sistemi ile ani bir düşüş yaşamış ve bir gecede 6 lira birden aşağıya inmişti. Ancak geçtiğimiz yıl dolar kuru, KKM uygulamasına rağmen yüzde 50''den fazla değer kazanarak yılı 18.70 seviyelerinde kapattı.
Son olarak 2023 yılının sonuna kadar uzatılan KKM uygulamasında bankaların uygulayacağı yüzde 12''lik yasal faiz sınırı da kaldırıldı ve KKM''ye para yatırmak yatırımcılar için daha cazip bir hale geldi. KKM''deki artan her miktar, dolar kurunu baskılıyor olsa da hazineden yani vatandaşın cebinden daha fazla para çıkacağı anlamına geliyor.
Kur Korumalı Mevduat üzerine yaptığı yorumlarla adından söz ettiren Dünya Gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, "''''Başımızda büyük bir bela var. Dünyanın kıskandığı buluş olarak lanse edilen kur korumalı mevduat. Bu hesabı açtıranlara bütçeden ve Merkez Bankası’ndan aktarılan kaynak bir yana asıl felaket uygulama bittiğinde yaşanacak'''' sözleriyle KKM''nin neden olduğu çıkmazı gözler önüne serdi.
İşte ekonomist Alaattin Aktaş''ın Bu “liralaşma” değil, “dolarlaşma”! başlıklı yazısı:
Sen tut yıllar yılı reel kayba uğrasa da TL tutmayı tercih edenleri dövize giderler kaygısıyla KKM''ye davet et, onları dövizin getirisine alıştır, şu anki duruma göre normalde TL''de duracak olan 650 milyarı dövize endeksli hale getir, sonra da bunun adına "liralaşma" de! Tam aksine bu uygulama "liralaşma" değil, "dolarlaşma"dır...
Başımızda büyük bir bela var. Dünyanın kıskandığı buluş olarak lanse edilen kur korumalı mevduat. Bu hesabı açtıranlara bütçeden ve Merkez Bankası’ndan aktarılan kaynak bir yana asıl felaket uygulama bittiğinde yaşanacak. Bunu defalarca yazdık. Detaylı olarak da 10 ve 11 Ağustos’ta...
Kur korumalı mevduat, döviz artmasın diye başvurulan bir uygulama ve atılan başka adımlarla birlikte bu uygulamaya “liralaşma” adı uygun görüldü. İyi de bu uygulama aslında tam tersi... Bu uygulama görünürde TL tutmayı teşvik ediyor gibiyse de geçmişte TL cinsi tasarruf edenleri de dövizin getirisine alıştırdı. “Liralaşma” oldu aslında “dolarlaşma”...
Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da bankanın bloğunda yer alan yazısında liralaşmanın öneminden ve alınan mesafeden söz ediyor. İyi güzel de, şu soruya bir türlü yanıt bulamıyoruz:
“Bu uygulama bittiğinde ne olacak?”
1.3 trilyon dövize giderse...
BDDK verilerine göre kur korumalı mevduat hesabının toplamı 2 Eylül itibarıyla 1 trilyon 308 milyar lira.
Bazı ayrıntıların artık verilmediğini, verilerin karartıldığını hatırlatalım.
KKM hesabının vadesini bilmiyoruz; ama tahmin zor değil, özellikle gerçek kişiler ağırlıkla üç ay vadeyi tercih ediyor.
Bu hesapların ne kadarının doğrudan TL cinsinden açtırıldığını, ne kadarının DTH dönüşümü yoluyla oluşturulduğunu başlangıçta biliyorduk, daha sonra bu veri açıklanmaz oldu.
Ama tahminler toplam hesapta TL ve döviz cinsi tutarın kabaca yarı yarıya olduğu yönünde.
Bütçeden kur farkı olarak mart-temmuz döneminde 60.6 milyar ödendi, vazgeçilen 10.2 milyar lira da vergi var; böylece KKM’nin bütçeye yükü beş ayda 70.8 milyar lira oldu. (Dünya 16 Ağustos 2022)
Ama bu yük, uygulama bittiğinde ortaya çıkacak yıkımın yanında hafif kalır.
O yıkım, uygulama sona erdiğinde hesaptaki paranın nereye gideceğiyle ortaya çıkacak.
1.3 trilyon dövize, döviz nereye?
2 Eylül’deki hesap tutarının 1.3 trilyon lira olduğunu belirttim. Varsayalım uygulama bittiğinde, artık ne zaman bitirilirse, tutar yine bu düzeyde.
Bu hesabın yarısı, yani 650 milyarı zaten dövizden geldi. Yıllardır döviz tasarruf etmekte olan bu kişi ve kuruluşlar, uygulama bitip ellerine bu para geçtiğinde çok doğaldır ki döviz alacak.
Öte yandan yıllar yılı TL tasarruf etmekteyken kur korumalı hesaba geçenler de dövizin tadını aldı. Bu hesap sahipleri parayı yatırırken bankanın verdiği faize hiç bakmıyor artık. Dikkatler tümüyle dövizin getirisinde, çünkü faiz kaç olursa olsun döviz artışı kadar getiri elde ediliyor. Adeta masum masum TL''de duranlar, dövize itilmiş oldu. Şimdi normalde TL tasarruf ederken KKM’ye geçip dövizin bu cazip getirisine alışanlar ellerine geçecek 650 milyarla enflasyonun çok altında getirisi olan TL mevduata mı döner, yoksa dövize mi yönelir? Yanıtı belli olan bir soru değil mi...
Dolayısıyla kur korumalı mevduat uygulaması bugün bitse ve tutar 1.3 trilyon lira olsa bile Türkiye bir anda bu kadar döviz talebiyle yüz yüze gelecek demektir.
1.3 trilyon lira kaç milyar dolar döviz eder, hesaplayın artık!
Liralaşma, öyle mi!
Zarar ettiği halde TL’de duran vatandaşı “Dövize gitmesin” diye KKM’ye davet et, adeta “Paranı dövize bağla” diye teşvik et, yaklaşık 650 milyar lirayı dövize endeksli hale getir, yani döviz hesabını bir anlamda bu kadar, bugünkü kurla 36 milyar dolar büyüt, sonra da buna “liralaşma” de!
Dövizden geçerek KKM hesabı açtıranların dövize dönmesi bile sıkıntı yaratacak. Bir anlamda taksit taksit toplanan döviz, bir anda talebe dönüştüğünde piyasayı alt üst edecek.
Ya TL’den dövize dönecekler...
Yani 1.3 trilyon lira “Döviz isterim” dediğinde ne olacak? İyi "liralaşamadığımız mı” ortaya çıkacak?
Yoksa vatandaşı “liralaşmaya” ikna edemediğimiz mi?
Bunları düşünmeden bloglarda yazılar yazacağız, “Bir liralaştık, bir liralaştık ki sormayın” diye!
