Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi dünya gündeminde sarsıntı yaratmaya devam ederken ekonomik kaygılar da artıyor. Türkiye açısından diplomatik ve ticari ilişkilerde kritik öneme sahip Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmalar ekonomik dengelerde de ciddi dalgalanma yarattı.
BirGün’den alınan habere göre, Türkiye merkezli şirketler Ukrayna’daki faaliyetleri durdurdu, dolar yükseldi, ihracat sekteye uğradı, benzine tekrar zam geldi. Yurttaşın cebine de yansıyacak olan Kuzeydeki savaşın Türkiye bilançosu da çıkmaya başladı.
KRİZ ŞİRKETLERİ VURDU
Rusya’nın Ukrayna topraklarına girdiği ilk saatlerden itibaren ticaret hızlı şekilde sekteye uğradı. Özellikle tekstil üretiminde büyük hacme sahip ihracatçı firmalar Ukrayna’da 200’e yakın mağazasını kapatmak zorunda kalmıştı. Şantiyelerde de üretim durmuştu. Seferberlik ilan edilen ülkede ticareti durduran firmalara yenileri eklendi.
Anadolu Efes şirketi Kamuoyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) bildirimde bulunarak Ukrayna’daki 3 fabrikasındaki faaliyetini durdurduğunu belirtti. Şirket gelirlerinin yüzde 5’ini Ukrayna’dan sağlıyordu.
Çatışmaların devam ettiği Ukrayna’da faaliyet yürüten şirketlerden olan Girişim Elektrik, Odesa’daki tesisinde yapılması gereken makine ve teçhizat yatırımlarının askıya alındığını duyurdu.
Son yaşanan gelişmeler Türk hazır giyim mağazalarını da olumsuz etkiledi. LC Waikiki, Colin’s, English Home, DeFacto gibi birçok marka, ülkede bulunan 200 civarında mağazasını güvenlik nedeni ile kapattı.
Ticaret için Ukrayna’da bulunan TIR’lar çatışmaların başlamasının ardından ülkeye dönüş için hızla yola çıktı. Ancak yolların kapalı olması dolayısıyla tıkanma yaşandı. TIR’ların ülkeye getirilmesi için çalışmalar hâlâ yürütülüyor.
EKONOMİYİ ETKİLİYOR
Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesiyle dolar fırlarken borsada da kayıplar yaşandı. Hızlı yükselen dolar tekrar gerilese de 13 lira barajını aştı. Borsa’da toparlanma eğilimi kaybı karşılamadı. Petrol fiyatlarının artması benzini de etkiledi. Pompaya zam yansıyacak.
İstanbul Borsası savaştan etkilendi ve çatışmanın başladığı ilk gün yüzde 10’luk sert bir kayıp yaşadı. Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesinin ikinci günü borsa ufak bir toparlanma yaşasa da dalgalanma sürecek. Borsa İstanbul kaybını geri alamasa da dün yüzde 4 yükseldi.
İktidarın Kur korumalı Mevduat gibi uygulamalarla 12 liraya kadar çektiği, ardından 13 lirada sabitlenen dolar savaşla birlikte fırlayarak tekrar 14 liranın üzerine çıktı. İlk gün 14,64 lirayı gören dolar şu anda 14 lira seviyelerinde
Petrol’ün varili 8 yıl sonra 105 doları gördü. Artış anında benzine de yansıdı. Savaşın 2’nci günü Türkiye’de benzine 1,61 motorine ise 1,51 zam yapıldı. Zamla birlikte benzinin litre fiyatı yaklaşık olarak İstanbul’da 15,14 TL’den 16,75 TL’ye, Ankara’da 15,24 TL’den 16,85 TL’ye, İzmir’de 15,26 TL’den 16,87 TL’ye yükseldi. Öte yandan altın fiyatları da yükselişe geçti.
İHRACAT VE İTHALAT ETKİLENDİ
Her iki ülke de ihracat ve ithalatta büyük paya sahip. Rusya ile yapılan ticarette şu anda sorun yaşanmazken bombardıman altındaki Ukrayna ile ekonomik ilişki güvenlik sorunları nedeniyle koptu. TIR’lar yollarda kaldı. Ticaret aksadı. Bozulabilir ihraç ürünlerinin yurtiçinde dağıtılması gündemde.
Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Saffet Kalyoncu, Belarus hükümetinin sınırları tüm araç girişlerine kapatması nedeniyle kendilerine ait yaş meyve sebze taşıyan 100 TIR’ın sınırda kaldığını bildirdi. Kalyoncu, "TIR’ların, Belarus üzerinden alternatif bir yoldan Türkiye’ye dönmeleri gerekiyor" dedi. Sebze meyve ihracatçı birlikleri, ekonomik sorunların yanı sıra Ukrayna sınırında kalan TIR’larının güvenli şekilde ülkeye dönebilmesi için yetkililerden yardım bekliyor.
Kalyoncu, bölge dış satımında ilk sırada yer alan Rusya’da rublenin dolar ve avro karşısında aşırı değer kaybetmesi nedeniyle ihracatçıların alacaklarında sorun yaşadığını söyledi. Rus piyasasında korkunç bir kaos olduğunu belirten Kalyoncu, "Rus alıcılar siparişlerini erteliyor. Büyük müşteriler rubledeki volatilite sebebiyle para ödeme konusunda çekimser davranıyor" diye konuştu.
Yaş meyve sebze sektöründe kısa sürede alternatif pazar bulmanın mümkün olmadığına işaret eden Kalyoncu, şunları söyledi: "Marketlerle anlaşmalar en az 6 aylık periyotlarda olur. Avrupa pazarına kısa vadede yönelmek çok zor. Geçen yıl Rusya’ya 1 milyon 500 bin ton, Ukrayna’ya ise 500 bin ton yaş meyve sebze ihracatı yapıldı ancak şimdiki durumda ihracatçı, elindeki mal bozulmasın diye bu ülkelere gönderilemeyen ürünleri iç piyasaya yönlendirebilir."
FATURALAR YÜKSELECEK
Enerji Uzmanı Ali Arif Aktürk’ün ise doğalgaz ithal edilen ülkelerin ilk sırasında bulunan Rusya ve ithalatta önemli paya sahip Ukrayna arasında savaşın Türkiye’ye yansıması konusunda şu değerlendirmede bulundu: “Türkiye’nin de ithalat faturasını yükseltecektir. Gaz transitinde bir sorun olacağını düşünmüyorum. Enerji temininde Rusya’dan başka hiçbir alternatif yok Batı için de Türkiye için de öyle. Türkiye yüzde 40’ını Rusya’dan sağlıyor.”
