Aralık 2021''de uygulamaya başladığı Kur Korumalı Mevduat kararı ile doları tek gecede tepetakla eden AKP, 2022 yılında dolar kurunun yeniden %50''nin üzerinde yükselerek eski pozisyona ulaşmasını engelleyememişti.
Yapılan birçok kamuoyu araştırması ve seçim anketlerinde Millet İttifakı''nın gerisinde kalan Cumhur İttifakı''nda ise sonuçlar Beştepe''yi kara kara düşündürmeye başladı. AKP''nin seçim öncesi elindeki son kozları oynamak için hazırlandığı belirtilirken, bu kez bankaların yurt dışında tuttukları dolarları getirerek benzer bir planı devreye sokacağı iddia edildi.
Paraanaliz''in ekonomi yazarı Turhan Bozkurt''tan aktardığına göre, geçen sene KKM ile bir gece doları 18 liradan 10 liraya çeken hükümet, bu kez bankaların yurt dışındaki dolarlarını Türkiye''ye getirerek aynı senaryoyu tekrarlamak niyetinde.
İşte dolar kuru hakkındaki flaş iddia:
Merkez Bankası (TCMB) ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bankaların ensesinde boza pişiriyor. Telefonlar susmak bilmiyor. Biri bitmeden diğeri başlıyor. “Şuna kredi vermeyin”, “Kur korumalı mevduata geçiş hızını artırın” veya “Döviz satın” derken, sıra yurt dışında tutulan dövizlere geldi. Merkez Bankası bankalara “Yurt dışı muhabir bankalarda yüksek döviz bakiyesi tuttuğunuzu biliyoruz. O dövizleri Türkiye’ye getirin” talimatı verdi.
İki hafta evvel bir bankanın hazine müdürü bu sözleri aktardığında “Oraya kadar düştüler mi?” demekten kendimi alamamıştım. Ancak kaynağım kendinden son derece emin bir şekilde, “Hatta eylüle kadar süre verdiler. Kim ne kadar döviz getirmiş karnesini çıkaracaklarmış.” dedi.
BANKACILAR ŞAŞKIN: DÖVİZ TÜRKİYE’YE NASIL GETİRİLECEK?
İddiayı teyit etmek için görüştüğüm başka bir bankacı, “Evet, doğru. Herkes şaşkın.” ifadelerini kullandı. Aynı bankacı yurt dışında müşterilere hızlı ve düşük maliyetli hizmet sunmak için muhabir bankalarda döviz tutulduğunu vurguladı ve ilave etti: “Döviz bakiyesini sıfırlayın, Türkiye’ye getirin demekle olmuyor ki!” Şahap Kavcıoğlu, Naci Ağbal’ın yerine Merkez Bankası Başkanlığı koltuğuna geçtiği 20 Mart 2021 tarihinden itibaren ne vakit banka genel müdürleri ile bir araya gelse yurt dışındaki dövizleri masaya getirmişti. Banka genel müdürleri her seferinde kendilerini gülmemek için zor tutsa da hiçbiri “Bu fiilen mümkün değil.” demedi, diyemedi. Bazı bankaların genel müdürleri zılgıt yememek için her adımı Ankara’ya danışıyor. Şube müdürü, hatta güvenlik görevlisi için bile Ankara’dan şifahi onay alan banka genel müdürleri var.
YURT DIŞINDA İŞLEMLER AKSAYABİLİR
Bankaların yurt dışında şube açmaları mevzuat ve zaman açısından maliyetli olduğu için bunun yerine o ülkelerdeki bir banka ile işbirliği mukavelesi imzalanıyor. Belli bir komisyon mukabilinde para transferinden akreditife kadar bütün işlemleri muhabir banka vasıtasıyla yapmak daha az maliyetli oluyor. Böylece Türkiye’de faaliyet gösteren bir banka özellikle dış ticaretle iştigal eden ya da farklı ülkelerde yatırımı olan müşterilerine yurt dışında şubesi olmadan da hizmet sunabiliyor. Söz konusu mekanizmanın işlemesi için muhabir banka nezdinde döviz tutmaktan başka çare yok. Sadece dolar, euro ya da sterlin olarak bakmamak lazım. Muhabir bankanın bulunduğu ülkenin para biriminden de satın alınması gerekiyor. Merkez Bankası resmî olarak ilan etmese de 20-25 milyar dolar civarında bir dövizin muhabir bankalarda tutulduğunu tahmin ediyor. Bu paranın en az yüzde 20’sinin eylül ayına kadar Türkiye’ye getirilmesi isteniyor.
Yazılı olmayan ve “aklıma esti yapın” tarzı kararlar bankacılık gibi en hassas bir sektöre zarar verebilir.
SIRADA YURT DIŞI ŞUBELERDEKİ DÖVİZ MEVDUATI MI VAR?
Bankaların Almanya, Avusturya, İngiltere, Rusya ve Hollanda gibi ülkelerdeki iştiraklerinde tutulan döviz mevduatı hesaba dâhil değil. TCMB’de yurt dışı şubelerde açılan döviz mevduatının bir kaçış rotasına dönüp dönmediği üzerinde de duruluyor. Ancak böyle bir müdahale hiç de kolay değil. Yurt dışındaki şubelere müdahale edilirse TCMB ile BDDK’nın karşısına ilgili ülkenin bankacılık mevzuatı ve düzenleyici kurumlarının kuralları çıkacaktır. Bu yüzden muhabir bankaların kasalarında muhafaza edilen dövizi gözlerine kestirdiler. İhracatçı firmalar gelirlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye satmak mecburiyetinde. 15 milyon TL’den fazla döviz varlığı olan şirketlere TL kredi yasağı da getirildi. Bankalar döviz tevdiatının yüzde 20’sini kur korumalı mevduat (KKM) hesaplarına aktarmazsa toplam döviz mevduatının yüzde 1,50’si kadar ceza ödeyecek. Hedefin altında kalan bankalar için munzam (zorunlu) karşılıklar da artırılacak. Swap (dolar-TL takası) hariç net döviz rezervi eksi 55 milyar dolara gerileyince hâliyle şahısların ve şirketlerin dövizi göze batıyor. Yakın çevresine bankalardaki dövizin Türkiye’nin rezervi olduğunu söyleyen Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu eylüle kadar yurt dışından ne kadar döviz getirebilecek?
