Mustafa Balcı / Günboyu
14 Mayıs''ta yapılacak seçimlerden önce ekonomiye yönelik ilk hamlelerini emekli maaşlarına ve ikramiyelerine getirilen düzenlemelerle atan iktidar için olay yaratacak bir iddia ortaya atıldı.
21 Aralık 2021 tarihinde duyurulan Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulaması ile dolar kurunu tek gecede 8 lira birden düşüren hükümetin yeni hedefinin, seçimlerden önce benzer bir sert düşüş yaratmak olduğu iddia edildi. Paranaliz yazarı Turhan Bozkurt''un "Merkez Bankası''ndan bankalara dolar talimatı" başlıklı yazı ile duyurduğu kulis bilgilerine göre TCMB, Türkiye''de faaliyet gösteren bankalardan, yurt dışında yer alan muhabir bankalarda bulundurdukları yaklaşık 25-30 milyar dolarlık dövizin, en az yüzde 20''sini Türkiye''ye getirmelerini istedi.
DÖVİZİ DÜŞÜRMEK İÇİN GÜN AŞIRI HAMLELER
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, 14 Mayıs''ta yapılacak seçimlere yaklaşıldıkça, dolar sahiplerinin ensesinde adeta boza pişirmeye devam ediyor.
Döviz Dönüşümlü Kur Korumalı Mevduat hesaplarına yönelik prim uygulamasının sonlandırılması, kurumsal ticari müşterilerin günlük döviz kotalarının 5 milyon dolardan 2.5 milyon dolara düşürülmesi, bireysel müşterilere yönelik döviz alımında uygulanan al-sat fiyatları arasındaki makasın yukarı çıkarılması, bankaların TL mevduatlı KKM hesaplarına yönelik uyguladığı faiz sınırına son verilmesi ve bankalardan ihtiyaç kredisi çekerek, bu parayı ''döviz'' olarak değerlendirerek kar etmek isteyenlerin engellenmesi amacıyla bankalara verilen talimatla, ihtiyaç kredilerine örtülü faiz sınırının getirilmesi yılın ilk çeyreğinde uygulamaya konan kısıtlamaların yalnızca bazıları.
SIRADAKİ HAMLE ÖLDÜRÜCÜ VURUŞ OLACAK
Yapılan yeni uygulamalardan bazıları sonuç verse de, dolar/TL paritesinin 19''un üzerine çıkması engellenemedi. Suudi Arabistan başta olmak üzere Orta-Doğu ülkelerinden nakit girişi alan Merkez Bankası, deprem felaketinin ardından arka kapı müdahaleleri ile piyasaya dolar pompalamış ve hızlı yükselen döviz kurunun ateşini bu şekilde söndürmüştü.
Yaşanan gelişmelerin ardından, ekonomist Turhan Bozkurt''un Paranaliz.com''da kaleme aldığı "Merkez Bankası’ndan bankalara dolar talimatı" yazı yeniden gündem oldu. İşte Bozkurt''un yazısından öne çıkanlar...
Merkez Bankası (TCMB) ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bankaların ensesinde boza pişiriyor. Telefonlar susmak bilmiyor. Biri bitmeden diğeri başlıyor. “Şuna kredi vermeyin”, “Kur korumalı mevduata geçiş hızını artırın” veya “Döviz satın” derken, sıra yurt dışında tutulan dövizlere geldi. Merkez Bankası bankalara “Yurt dışı muhabir bankalarda yüksek döviz bakiyesi tuttuğunuzu biliyoruz. O dövizleri Türkiye’ye getirin.” talimatı verdi.
İki hafta evvel bir bankanın hazine müdürü bu sözleri aktardığında “Oraya kadar düştüler mi?” demekten kendimi alamamıştım. Ancak kaynağım kendinden son derece emin bir şekilde, “Hatta eylüle kadar süre verdiler. Kim ne kadar döviz getirmiş karnesini çıkaracaklarmış.” dedi.
BANKACILAR ŞAŞKIN: DÖVİZ TÜRKİYE’YE NASIL GETİRİLECEK?
İddiayı teyit etmek için görüştüğüm başka bir bankacı, “Evet, doğru. Herkes şaşkın.” ifadelerini kullandı.
Aynı bankacı yurt dışında müşterilere hızlı ve düşük maliyetli hizmet sunmak için muhabir bankalarda döviz tutulduğunu vurguladı ve ilave etti: “Döviz bakiyesini sıfırlayın, Türkiye’ye getirin demekle olmuyor ki!”
Şahap Kavcıoğlu, Naci Ağbal’ın yerine Merkez Bankası Başkanlığı koltuğuna geçtiği 20 Mart 2021 tarihinden itibaren ne vakit banka genel müdürleri ile bir araya gelse yurt dışındaki dövizleri masaya getirmişti.
Banka genel müdürleri her seferinde kendilerini gülmemek için zor tutsa da hiçbiri “Bu fiilen mümkün değil.” demedi, diyemedi.
Bazı bankaların genel müdürleri zılgıt yememek için her adımı Ankara’ya danışıyor. Şube müdürü, hatta güvenlik görevlisi için bile Ankara’dan şifahi onay alan banka genel müdürleri var.
YURT DIŞINDA İŞLEMLER AKSAYABİLİR
Bankaların yurt dışında şube açmaları mevzuat ve zaman açısından maliyetli olduğu için bunun yerine o ülkelerdeki bir banka ile işbirliği mukavelesi imzalanıyor. Belli bir komisyon mukabilinde para transferinden akreditife kadar bütün işlemleri muhabir banka vasıtasıyla yapmak daha az maliyetli oluyor.
Böylece Türkiye’de faaliyet gösteren bir banka özellikle dış ticaretle iştigal eden ya da farklı ülkelerde yatırımı olan müşterilerine yurt dışında şubesi olmadan da hizmet sunabiliyor.
Söz konusu mekanizmanın işlemesi için muhabir banka nezdinde döviz tutmaktan başka çare yok. Sadece dolar, euro ya da sterlin olarak bakmamak lazım. Muhabir bankanın bulunduğu ülkenin para biriminden de satın alınması gerekiyor.
Merkez Bankası resmî olarak ilan etmese de 20-25 milyar dolar civarında bir dövizin muhabir bankalarda tutulduğunu tahmin ediyor. Bu paranın en az yüzde 20’sinin eylül ayına kadar Türkiye’ye getirilmesi isteniyor.
Yazılı olmayan ve “aklıma esti yapın” tarzı kararlar bankacılık gibi en hassas bir sektöre zarar verebilir.
SIRADA YURT DIŞI ŞUBELERDEKİ DÖVİZ MEVDUATI MI VAR?
Bankaların Almanya, Avusturya, İngiltere, Rusya ve Hollanda gibi ülkelerdeki iştiraklerinde tutulan döviz mevduatı hesaba dâhil değil. TCMB’de yurt dışı şubelerde açılan döviz mevduatının bir kaçış rotasına dönüp dönmediği üzerinde de duruluyor.
Ancak böyle bir müdahale hiç de kolay değil. Yurt dışındaki şubelere müdahale edilirse TCMB ile BDDK’nın karşısına ilgili ülkenin bankacılık mevzuatı ve düzenleyici kurumlarının kuralları çıkacaktır.
