İtalya'nın Vezüv yanardağının patlamasının ardından büyük uğraşlarla günyüzüne çıkarılan ve yaklaşık 500 yıldır gizemini koruyan antik papirüs yapay zeka teknolojisiyle deşifre edildi.
Volkanik patlama sayesinde korunabilmiş olan belgelerin dikkatli araştırmalar ve çalışmaların ardından şifreleri çözülmeye başlandı.
İtalya'nın Pompei kentinde bulunan antik papirüs ile birlikte birçok belge ilk olarak 1700'lü yıllarda gün ışığına çıkarıldı.
Vezüv Yanardağı’nın patlamasıyla korunan ancak çok kırılgan olan antik papirüsler, yüzlerce yıldır açılmadan okunamıyordu. Bu papirüslerin içindeki kelimeleri ortaya çıkarmak için bir yapay zeka yarışması düzenlendi ve kazananlar belli oldu.
Mart ayında gerçekleştirilen Vezüv Yarışması, Herculaneum papirüslerinin okunabilmesi için bir makine öğrenme ve bilgisayar görüntüleme mücadelesi olarak tanımlandı. ABD’de Kentucky Üniversitesi, 2019’da Profesör Berent Seales tarafından çok yüksek çözünürlüklü üç boyutlu görüntüleme yapılan papirüslerin röntgenlerini yayınladı ve öğrenciler ile uzmanlardan yapay zeka kullanarak kelimeleri çözmelerini istedi.
Yarışmanın birincisi, Nebraska-Lincoln Üniversitesi’nden 21 yaşındaki bilgisayar mühendisliği öğrencisi Lufe Farritor oldu. Farritor, papirüslerdeki kömürleşmiş antik harfleri tespit eden bir yapay zeka programı geliştirdi ve 10 kadar harfi bulmayı başardı. Bu sayede, Herculaneum papirüslerindeki bir kelimeyi çözen ilk insan olmayı başardı ve 40 bin dolarlık ödülün sahibi oldu.
Farritor’un bulduğu kelime, antik Yunanca’da imparatorluk rengi olarak kabul edilen, mor ve kızıl karışımı renk için kullanılan “porfiro/ πορφυρας” kelimesiydi. Papirüs uzmanları, bu kelimenin bulunmasının çok önemli olduğunu belirtti.
Yarışmanın ikincisi ise Berlin’de biyorobotik okuyan Mısırlı öğrenci Yusuf Nader oldu. Nader, aynı bölgede aynı kelimeyi daha da net bir şekilde tespit etti ve 10 bin dolarlık ikincilik ödülünü aldı.
Yarışmada bir diğer ödül de, açılmamış bir papirüs tomarında mürekkebi ve harfleri gören ilk kişi olan Casey Handmer’e verildi. Handmer’in çalışması Luke Farritor’un yapay zeka programının temelini oluşturmuştu.
Herculaneum papirüslerindeki ilk kelimenin tespit edilmiş olması, bu alanda bir devrime açılan kapı olarak görülüyor. Bu papirüslerin içindeki bilgilerin gün yüzüne çıkması için daha fazla çalışma yapılması bekleniyor.
Vezuvius Yarışması'nın kurucusu ve sponsoru Nat Friedman X'te yapığı açıklamada konuya ilişkin olarak, "Papirüs tomarlarının ilk bulunduğu 1750'li yıllardan bu yana bu birçok insanın rüyasıydı" dedi.
Antik papirüslerde bulunan ilk kelimenin deşifre edilmesinin kamuoyuna bildirildiği basın toplantısında Prof. Brent Seales de açıklamalarda bulundu. Seales konuşmasında papirüslerin hiç okunamayacağının düşünüldüğünü ve bugün ise tam olarak bundan bahsettiklerini belirtti.
