Romanda ritim
Belirli aralıklarla ve düzende bütün içindeki işlemin kavramsal karşılığıdır. Bu açıdan ritmik biçim, siyasal işlevi kadar toplumsal bağlamda da önemli bir yere sahiptir. (Levine, 2017: 79) Belirli zaman aralıklarına göre ortaya konulan ve bir bütün içinde tekrara dayalı etkinlikler, o bütün içindeki düzenin göstereni konumundadır.
Kürk Mantolu Madonna'da kendini bir grubun ritmine kaptıran ve bazen bütünün genel ritmine göre yavaş kaldığı ya da ritme uyum sağlayamadığı için sorun yaşayan bir şahsın en güzel örneği Raif Efendi'dir. Raif Efendi romandaki anlatıcıya göre sıkıcıdır. Sıkıcı olmasının nedeni ise bütünün ritminin dışına çıkmamasıdır.
“Fakat artık Raif Efendi'den bıkmaya başlamıştım. Şirkette fazla oturmadım. Elimde evrak çantasıyla bankaları, emir aldığımız devlet dairelerini dolaşıyordum ve zaman zaman da evrakları düzenlemek, müdüre veya müdür yardımcısına açıklamalar yapmak için masa başındaydım.”(Ali, 2004: 21)
Hatta durumdan sıkılan anlatıcı, yaptığı gezintiler ve farkında olmadan düzenlediği belgelerle -Raif Efendi kadar olmasa da- bu ritmin bir parçası olmuştur.
Raif Efendi, ait olduğu bütünlerin ritmine o kadar dalmıştır ki, bir bütün olarak şirketin ve ailenin ritmine göre yaşamaktan başka çaresi yoktur. Bu ritim onu şirkette ve evde görünmez kılar. Ritim düzen anlamına geldiği için bir anlamda alışkanlık doğurur. Bu da belli bir süre sonra çevrenin kendine körleşmesine neden olur.
“Bütün bu yükleri taşıyan Raif Efendi olduğu halde, onun evde yokluğu da varlığı da birdi gibiydi. En küçüğünden en büyüğüne kadar herkes onu fark etmemiş gibiydi. Onunla günlük ihtiyaçlar ve para meselelerinden başka bir şey konuşmadılar; Onlarla genellikle Mihriye Hanım aracılığıyla ilgilenmeyi tercih ettiler. Sanki cansız bir makine bazı emirlerle sabaha bırakılmış; Öğleden sonra kolları dolu olarak dönüyordu.” (Ali, 2004: 31-32)
Bu ritmin dışına çıkmak istediğinde mesela boynu açık sokaklarda dolaşmak ister, hastalığı uzar, hatta Raif Efendi'nin hastalanma ritmi bozulur.
Romanda iç hikâyeye geçmeden önce Raif Efendi'nin düzenli ve belli dönemlerde devam eden hastalığı, hastalığından sonra da uzar. Bu beklenmedik bir durum. Şirketteki bütünün diğer parçaları da aralarında bir ağ (iş nedeniyle yakınlık) olan Raif Efendi'nin ritminin bozulmasından rahatsız olur. Zaten ritmini kaybetmiş olan Raif Efendi bu duruma karşı koyamayacak ve ölümle sonuçlanacaktır. Aslında bu ritme uyum sağlama deneyimi, Raif Efendi'nin Almanya'da stajını yaptığı fabrikada ilk kez karşısına çıkar. Raif Efendi sabun üretilen bu fabrikada işsizliğin can sıkıntısına karşı fabrikanın ritmini tercih ediyor. Hayatına bir resimle giren Maria bu ritmi bozacaktır.