Gökmen Örkmez / Günboyu
Türkiye''de 60 milyonun üzerinde seçmen 22 gün sonra yapılacak cumhurbaşkanlığı ve 28. dönem milletvekilliği seçimleri için sabırsızlanıyor.
Sandıktan çıkacak sonuç, yalnızca yeni milletvekilleri ve cumhurbaşkanını belirlemekle kalmayacak, aynı zamanda ekonomi yönetiminde 180 derece farklı iki anlayıştan hangisinin kurallarının geçerli olacağını da gözler önüne serecek.
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan''ın geçtiğimiz günlerde yapmış olduğu açıklama ile, sandıktan Cumhur İttifakı zaferinin çıkması halinde Türkiye''de yeni bir ekonomi yönetimi ve politika değişikliği söz konusu olmayacak. Ekonomide, hakim görüşün aksine olan ve iktisatçılar tarafından sert şekilde eleştirilen ''''Faiz Sebep Enflasyon Sonuçtur'' politikası aynı şekilde uygulanmaya devam edecek.
Buna karşın, Millet İttifakı''nın seçimleri kazanması halinde, daha önce altı parti tarafından yayınlanan ''Ortak Politikalar Mutabakat Metni'' çerçevesinde ortodoks, bir başka deyişle geleneksel iktisat anlayışına dönülecek. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener''in bugün yaptığı açıklamalara göre de, ekonomi ekibinin başına Hazine ve Maliye Bakanı olarak Bilge Yılmaz geçerken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) içinse en kuvvetli aday Hakan Kara olacak.
Ekonomide bu kadar farklı iki kutubun da kazanma ihtimali bulunan bir seçime girilmesi, sandıktan çıkacak sonuca göre Türkiye ekonomisini nelerin beklediğini ve spesifik olarak dövizde yaşanacak gelişmelerin neler olacağının merak edilmesine yol açarken, ekonomist Atilla Yeşilada, Youtube kanalında yaptığı yayın ile "Sandıktan hangi sonuç çıkarsa, dolar/TL paritesi ne olur?" sorusuna yanıt verdi.
Yeşilada''nın "15 Mayıs günü dolar/TL?" başlıklı açıklamalarından öne çıkanlar şu şekilde:
"DOLARDA YAZ BİTENE KADAR HİÇBİR ARTIŞ YAŞANMAZ"
Sorumuz şu şekilde...
- 15 Mayıs sabahı saat 9''da döviz piyasası açıldığında dolar/TL ne olur.
Ancak bu soruya koşullu cevap vereceğim. Artık söylemeye gerek var mı bilmiyorum ama her şey seçim üzerinden fiyatlanıyor. Bu yanlış mı doğru. Çünkü 20 yıldır belki de ilk defa muhalefetin sayın Erdoğan''a karşı kazanma şansı var. İkincisi bir anlamda bu son seçim ya da ilk seçim olacak.
Sayın Erdoğan kazanırsa son seçim olacak. Millet İttifakı kazanırsa da yeni bir dönem başlayacak. Bu yalnızca siyasetin dinamikleri ya da sosyolojik değişimler açısından değil, ekonomi politikaları da kökten etkilenecek. Sayın Erdoğan, 2 gün önce yaptığı bir söyleşide ben yeni ekonomi modelinden gayet memnunum, vazgeçmem dedi.
Millet İttifakı ise bu modele taban tabana zıt olan, Ortak Politikalar Mutabakat Metni''nde açıkladıkları ortadoks, gelenekçi ekonomi politikalarına geri dönecekler. Dolayısıyla 15 Mayıs ve 29 Mayıs sabahları için bu senaryoların hangisinin gerçek olacağını konuşmalıyız. Dolar ile başlayalım. 15 Mayıs sabahı AKP''nin ve Erdoğan''ın yeniden Cumhurbaşkanı seçildiği, Meclis''te de yasa çıkartacak çoğunluğu elde ederlerse dövizde hiçbir şey olmaz.
Yaz boyunca da hiçbir şey olmaz. Biliyorum şu anda dövizde çifte fiyat var, Merkez Bankası kan ter içinde her tarafa yetişerek dövi talebini kısmaya çalışıyor. Eyvallah, bunların hepsi sorundur ama başlangıçta sorun olmaz. Çünkü çok güçlü bir turizm sezonu geçireceğiz. Soba yakmayacağız, doğalgaz yakmayacağız bu nedenle yaz aylarının döviz bağlamında rahat geçmesini sağlar.
Belki TCMB, kuru baskılayarak enflasyonu düşürme politikasını biraz esnetir ve bu yüzden kur bir miktar daha yukarı doğru hareketlenir ama 12 Mayıs sabahı ile 15 Mayıs sabahı arasında Erdoğan ve Cumhur İttifakı''nın seçim kazandığı bir senaryoda 10 kuruş oynar en fazla dolar kuru.
2. senaryo, ki bence baya ilginç. Farz edelim ki Cumhur İttifakı ya da Millet İttifakı''nın adayı kazandı ve cumhurbaşkanı oldu ama TBMM''de karşıt ittifak çoğunluğu ele geçirdi. O zaman ne olur? Müsadenizle bu senaryoyu Millet İttifakı''nın her iki tarafta da zafer kazandığı bir durum ile ifade edeyim çünkü sonuçları benzer olur.
Arkadaşlar, Türkiye tabii ki Anayasa''ya bağlı bir sosyal demokrasi devleti ama hepimiz de biliyoruz ki burada 2000 yıllık bir Osmanlı ve Türk geleneği var ve bu yüzden lidere itaat, liderin etrafında toplanma söz konusu. Bu nedenle Türkiye Büyük Millet Meclisi bir lider, cumhurbaşkanlığı makamı ikinci lider ve bunlar birbirleriyle iyi geçinmiyorlar. O zaman kaos çıkar. Bu dolara da yansır. Nasıl yansıyacak? Talep artacak.
Çünkü kimse geleceği bilmiyor ve herkes likitte, en sağlam parada kalmak ister. Merkez Bankası buna müdahale eder ama nereye kadar edebilir? Turizm gelirlerine rağmen doları tutmak çok zor olabilir çünkü eminim, TBMM ile cumhurbaşkanlığı makamı sık sık çatışacaklar. Her konuda çatışacaklar, belki de ek bütçe yapamayacağız ve Türkiye, artık kaynakları tükenen bütçe ile yoluna devam edecek.
Bir taraf yolsuzlukları soruşturmaya çalışacak, diğer taraf ben icraat yapıcam üstüme gelmeyin diyecek. Bu döviz için hoş bir senaryo değil. Millet İttifakı''nın Meclis''te çoğunluğu elde ettiği ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 2. tura kaldığı ihtimal ise şu anda masadaki en güçlü olasılık. Burada da cadı kazanı kaynamaya başlar. Sebebi de şu, biliyorsunuz son 1 yılda TCMB, bazen de BDDK 100 kadar kural, regülasyon çıkardılar ve bunların hepsi döviz talebini kısıtlamaya ve bankaların bilançolarına daha fazla düşük getirili tahvil kakalamaya yönelikti.
"TÜRK EKONOMİSİ İÇİN EN TEHLİKELİ 14 GÜN"
Şimdi TCMB, bu kararların bazılarını kararnameye, bazılarını ise TBMM kanununa dayandırarak çıkarıyor. Çoğu da sözel ve Merkez Bankası bunları reddediyor. Bankalara döviz ile alışveriş kotası koymak mesela bu kurallardan biri. Farz edelim ki 15 Mayıs''ta TBMM Millet İttifakı''na geçti ve seçim 2. tura kaldı sayın Kılıçdaroğlu ile Erdoğan arasında. O zaman bir şirket ya da bir birey bankayı arayıp, "Dolarlarımı geri istiyorum" diyebilir.
Banka da "Ben istediğim kadar döviz alıyorum kardeşim ya bana yazılı olarak yasak koy ya da ben seni dinlemiyorum" cevabı verebilir. Bu yüzden, bu ihtimal inanılmaz tehlikeli ve o 15 gün içerisinde dövizde her şey yaşanabilir. Peki 28 Mayıs''ta bu belirsizlik bittiğinde döviz yeniden istikrarlı hale kavuşur mu? Eğer sayın Erdoğan kazanırsa bence kavuşur.
TCMB yeniden, 14-28 Mayıs arasında yaşanan değer kaybını telafi edecek adımlar atar. Sayın Kılıçdaroğlu kazanırsa, 14-28 Mayıs arasında yaşanacak devalüasyona müdahale edilmez, gerek yok buna zaten. Ondan sonra serbest piyasa rejimine geçeriz, bir miktar sıcak para ve turizm gelirlerle birlikte yaz ayları boyunca döviz kurunda ciddi bir artış görmeyiz.
ÜÇ İHTİMALDEN BİRİ YAŞANACAK!
Bence bir şey daha yaşanabilir. Türkiye uzun yıllardır bir gerginlik ve düşmanlaştırma ortamında yaşıyor. Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan bunları yaparken hakkıdır, haksızdır başka bir konu ama Millet İttifakı daha başka bir yapıya sahip. Onlar uzlaşmacı ve bence ortadoks ve uzun vadeli bir yol haritası açıklayacakları için de dış yatırımcıya ve Türkiye''deki şirket ve bireylere daha fazla güven be belirlilik sağlayacaklar.
O yüzden bence özellikle faizlerin, Merkez Bankası faizinin 30-35 olduğu, mevduat faizlerininse 40''a çıktığı bir ortamda zaten dolara talep olmaz. Özetleyelim, çünkü biraz karışık oldu farkındayım ama maalesef hayat böyle arkadaşlar. Her kişiye uyan bir görüş bildirmek çok zor. Senaryo bağlamında görüş bildiriyoruz.
Özetleyelim,
1) Sayın Erdoğan ve Cumhur İttifakı Meclis''i kazanırsa yaz boyunca dövizde hareketlilik olmaz. Bugünkü seviyeden devam ederiz.
2) Eğer seçim ikinci tura kalır, kimin kazanacağı konusunda ciddi bir belirsizlik olursa, ikinci tura kadar geçecek olan 15 gün içerisinde yüklü bir devalüasyon yaşanabilir, belki de yüzde 10 civarında olabilir. Merkez Bankası istese de bunu bastıramaz.
3) Millet İttifakı''nın her iki tarafı da kazandığı senaryoda yine döviz hareket etmez. Bunların dışında bir ihtimal olacağını da zannetmiyorum
